Περί εμβολίου, κροκοδείλων και ζώων

Εφημερίδα Πατρίς, 22/12/20

Η λέξη «εμβόλιον», από όσο μπόρεσα να ανιχνεύσω εμφανίζεται στο γραπτό λόγο για πρώτη φορά στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Διόδωρου Σικελιώτη (περίπου 80-20 π.Χ.). Στον πρώτο τόμο (που αναφέρεται στους μύθους, στους βασιλείς και στα έθιμα των Αιγυπτίων) ξεχωρίζει από τα ζώα του Νείλου (κεφ. 35) τον κροκόδειλο: «ἐθηρεύετο δὲ ταῦτα τὰ ζῷα τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων ἀγκίστροις ἔχουσιν ἐπιδεδελεασμένας ὑείας σάρκας, ὕστερον δὲ ποτὲ μὲν δικτύοις παχέσιν ὡσπερεί τινες ἰχθῦς, ποτὲ δ᾽ ἐμβολίοις σιδηροῖς ἐκ τῶν ἀκάτων τυπτόμενα συνεχῶς εἰς τὴν κεφαλήν». Κυνηγούσαν λοιπόν σε παλαιότερους καιρούς οι Αιγύπτιοι αυτά τα ζώα με αγκίστρια δολωμένα με χοιρινό κρέας, αλλά από τότε χρησιμοποιούσαν άλλοτε χοντρά δίχτυα, όπως έκαναν για κάποια ψάρια, και άλλοτε σιδερένια ακόντια (ἐμβολίοις σιδηροῖς), τα οποία έριχναν από τις βάρκες, κτυπώντας τους κροκόδειλους συνέχεια στο κεφάλι.

Επομένως, το «εμβόλιον» (ως υποκοριστικό του «έμβολον») δήλωνε την ενέργεια της ρίψεως (βάλλω, βολή) αιχμηρού αντικειμένου για να εισέλθει (εν) κάπου, καθώς και το ίδιο το αντικείμενο. Από το Ονομαστικόν του Πολυδεύκη (2ος αιώνας μ.Χ.) μαθαίνουμε για τα εμφυτεύματα ότι «πάντα δὲ τὰ ἐμφυτευόμενα ἥμερα τοῖς άγρίοις, ἐμβλήματα καλεῖται» (Ι. 242), ενώ και ο Πλούταρχος (περίπου 50-120 μ.Χ.) ονομάζει το κοντάρι που προσαρμόζεται στη λόγχη «τὸ εἰς τὸν σίδηρον ἔμβλημα». Σήμερα, με το «εμβόλιον» περιγράφεται πολύ εύστοχα η κίνηση (ελπίζω όχι και η ρίψη…) του εμβολιασμού ανθρώπων και δέντρων και συνεκδοχικά, είτε το μέρος από το ήρεμο φυτό που επιλέγεται για να εισέλθει στο προς εμβολιασμόν άγριο φυτό είτε, καλή μας ώρα, περί ανθρώπων η χημική ιατρική ουσία.

Το δε αγγλικό vaccinate (εμβολιάζω) ανάγεται στο λατινικό επίθετο vaccinus (αγελαδινός) που προέρχεται από το vacca (αγελάδα) και έχει να κάνει με την εργασία ενός Βρετανού γιατρού γύρω στα 1800, ο οποίος για να εμποδίσει την ευλογιά που θέριζε (smallpox) εμβολίαζε (δαμαλισμός) τους ανθρώπους με τον πολύ πιο ήπιο ιό των αγελάδων (cowpox, variolae vaccinae). Ύστερα, Γάλλοι γιατροί πρώτοι χρησιμοποίησαν μόνη της τη λέξη vaccine (vaccin) για το εμβόλιο και έτσι γρήγορα πέρασε στην Αγγλική για να γίνει, ως προς την ετυμολογική της ρίζα, διεθνής.

Είναι πραγματική μαγεία η ιστορία των λέξεων. Προφανέστατη η διαφορά στο ιστορικοσημασιολογικό φορτίο μεταξύ του «εμβόλιον» και «vaccine». Πρόκειται ουσιαστικά περί δύο ξεχωριστά δομημένων λεξικών κόσμων, με διαφορετικές αφετηρίες. Με τον ελληνικό όρο δηλώνονται δυναμικές αιτίες, κινήσεις, ενέργειες, συνδυασμοί, μετασημασιολογήσεις, κάτι που δεν συμβαίνει με την απεικονιστικά δηλωτική στατικότητα του διεθνούς όρου. Πέραν όμως της ιστορίας των λέξεων και της ονοματοποιίας, πρακτικά δεν έχει αυτό καμία σημασία, ούτε ενδιαφέρει. Σημασία έχει να συνεννοούνται οι άνθρωποι.

Ας το χαλαρώσουμε λίγο, μέρες που είναι. Περιμένοντας με ανυπομονησία το εμβόλιο που θα μας απαλλάξει από τις συνέπειες του κορωνοϊού και αναλογιζόμενος τους φαιδρούς συνομωσιολόγους που το αρνούνται, ξανασκέφτομαι τώρα ότι ίσως η ετυμολογική καταγωγή τού vaccine από την αγελάδα να είναι εκ των πραγμάτων πιο καίρια, αφού το παιχνίδι του μυαλού φέρνει μπροστά στα μάτια μου το βόδι και το γαϊδουράκι, που ζέσταναν στη φάτνη τον Χριστούλη. Είμαι σίγουρος ότι εκείνα όμως τα αθώα ζώα, αν υπήρχε τότε ο ιός, θα φορούσαν μάσκα, αλλά και οι Μάγοι θα ήθελαν να προλάβαιναν για τα δώρα τους το εμβόλιο! Ευφρόσυνα, υγιή Χριστούγεννα με επί γης ειρήνη!

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Ετικέτες: , , , | Σχολιάστε

Φιστίκ αγουέι!

Δεν μου αρέσει καθόλου που σε λίγες μέρες θα κλείσουμε για τις διακοπές των Χριστουγέννων, αφού πρακτικά θα περιοριστώ πλέον στο σπίτι. Το εννοώ. Από τότε που λείπουν τα παιδιά από τις αίθουσες, μέσα σε αυτή τη θλίψη και το διάχυτο φόβο λόγω της πανδημίας, ερχόμαστε στο καλό μας σχολειάκι οι συνάδελφοι, όσοι ερχόμαστε, κάνουμε τα διαδικτυακά μας μαθήματα -δουλεύω και εγώ στο γραφείο για την καθημερινή διεκπεραίωση των τρεχουσών υποθέσεων- ενώ στα διαλείμματα παίρνουμε καμιά ανάσα με τις συζητήσεις, τις απόψεις και το χιούμορ μας. Να πω και ότι τα αλμυρά φιστίκια συχνά συνοδεύουν την πρόθυμη παρέα. Σήμερα όμως είχα τη φαεινή ιδέα να προτείνω σε κάποιον … να τα ξεφλουδίζει ώστε να μη χάνουμε χρόνο και μάλιστα να τηρούμε αμέσως τις αποστάσεις!

– «Και πώς θα ονομάσουμε, κ. διευθυντά, τη νέα εξωδιδακτική εργασία», ρώτησε κάποιος με ένα υποφώσκον πειρακτικό μειδίαμα.

Η απάντηση ήρθε εκ των πραγμάτων αβίαστα:

– «Φιστίκ αγουέι!»

Δεν έχω δίκαιο λοιπόν, αγαπητοί φίλοι, να στεναχωριέμαι που θα κλείσουμε σε λίγες μέρες για τις διακοπές των εορτών;

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Σχολιάστε

Το νέο Ανατολικό Ζήτημα και η εξάρτησή μας

Το νέο Ανατολικό Ζήτημα ξεδιπλώνεται με όλη του την ένταση ενώπιον της Ευρώπης. Τα ολόφρεσκα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη νεοοθωμανική Τουρκία είναι μεν στα λόγια καλύτερα από πριν αλλά στην πράξη χειρότερα. Ο Τούρκος, που μπορεί να συνεχίζει ανενόχλητος τα πικνίκ, δεν απειλεί μόνον εμάς. Ούτε η κυβέρνηση μπορεί να δικαιολογεί, ούτε η αντιπολίτευση να κατηγορεί. Διαχρονικά, εγκλωβίζουμε τη στρατηγική μας ατολμία μεταξύ πολιτικών συμμαχιών και οικονομικής ανάγκης. Σκληρή αλήθεια είναι ότι η Ευρώπη δεν είναι ένα ομόσπονδο κράτος που διαμορφώνει κοινή εξωτερική πολιτική αλλά μια γερμανοκρατούμενη Ένωση με κυνικά συμφέροντα. Και αυτό ισχύει για όλους, μηδέ ημών εξαιρουμένων – το γνωρίζουμε. Από τη μια θα καλοδεχόμαστε συνεχώς τα φανταστικομμύρια των διαφόρων Ταμείων και από την άλλη θα ξοδεύουμε εξ ανάγκης σε νέα οπλικά συστήματα, κρατώντας τις ένοπλες δυνάμεις διαρκώς σε ετοιμότητα. Ισοζύγιο τζίφος. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος μετάθεσης εθνικών προβλημάτων που αχρηστεύει την όποια πρόθεση για δικαίωμα βέτο. Αυτό είναι που δεν μπορούν να «κατανοήσουν» περισπούδαστοι αναλυτές, περιφερόμενοι μεταξύ ενός «θα δούμε» και «πόλεμο θα κάνουμε;». Κανείς δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος με αυτή την κατάσταση εξάρτησης.

Το πρωί, στο τηλεμάθημα της Ιστορίας του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου της Γ’ Λυκείου μιλήσαμε για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας κατά τον 19ο αιώνα και για το κίνημα στου Γουδή. Κοινή συνισταμένη των μεγάλων εκείνων προσπαθειών, τόσο του Τρικούπη όσο και του Βενιζέλου, ήταν μεταξύ άλλων και η αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου. Εκσυγχρονισμός δια της ισχύος. Έτσι μπόρεσε η Ελλάδα να μεταμορφωθεί στη φοβερή πεντηκονταετία 1897-1947. Οι παραλληλισμοί αναπόφευκτοι. Σήμερα που η απειλή από τον Τούρκο είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα δεν αρκούν πλέον οι πολυδιαφημιζόμενες πολιτικές συμμαχίες αλλά ούτε και τα φιλικά χτυπήματα στην πλάτη. Συμπέρασμα: Εάν έχεις στρατιωτική αποτρεπτική δύναμη μπορείς να κοιμάσαι σχετικά ήσυχος. Χρειαζόμαστε ένα διαφανές και ανταποδοτικό Ταμείο Εθνικής Άμυνας τώρα, σε ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ανάπτυξης της ασυγχώρητα παραμελημένης εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας ως όχημα και για την οικονομική ανάκαμψη. Είναι θέμα ψυχρής λογικής για μια αναγκαία προετοιμασία. Δεν θα πάμε να βρούμε τα ζόρικα, αυτά είναι που θα μας κτυπήσουν μεγαλοπρεπώς απρόσκλητα την ξεκλείδωτη πόρτα.

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Σχολιάστε

Απαιτούμε το δικαίωμα βέτο

ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας και τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας (ο οποίος πρέπει να απεγκλωβιστεί επιτέλους από τις παγίδες των ατέλειωτων συνομιλιών και των «νέων» ιδεών) να ασκήσουν το δικαίωμα ΒΕΤΟ στην αυριανή Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εάν δεν αποφασιστούν ουσιαστικές κυρώσεις εναντίον της αχαλίνωτης Τουρκίας. Να το πράξουν χωρίς κανέναν εθνικό δισταγμό, εάν η κυνική και αμετανόητη Γερμανία (και οι χώρες που συντονίζει) μαζί με όλα τα υπόλοιπα πεκινουά δεν σταματήσουν τους συμφεροντολογικούς έρωτες με την ισλαμοφασιστική Τουρκία – η οποία Τουρκία εξευτελίζει την Ευρώπη διά της κατοχής (εδώ και σαράντα έξι χρόνια) του τριάντα οκτώ τοις εκατό της Κύπρου, που συνεχίζει τις απειλές, τους τσαμπουκάδες και τις αγριάδες σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Μια Τουρκία που δεν χορταίνει να παίρνει από παντού, που έχει το ατιμώρητο θράσος να κουνά στους Ευρωπαίους το δάχτυλο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και να εκβιάζει. Το επιχείρημα ότι δεν πρέπει να πέσει η Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας είναι αστείο! Οι δυο τους συνεργάζονται ήδη από χρόνια άψογα. Όταν εδώ και μήνες ζούμε έναν ακήρυχτο πόλεμο, δεν είναι μόνο θέμα αξιοπρέπειας να πούμε ΟΧΙ αλλά και κίνηση πρακτικής ενέργειας για την απόκρουση της αρπακτικής  απειλής. Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη. Φτάνει πια η πολιτισμένη κοροϊδία, τι χειρότερο θα πάθουμε;

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Σχολιάστε

Δεν υπάρχουν επαγγελματίες του πολιτισμού

Η εφημερίδα «Το Βήμα» στο σημερινό κύριο άρθρο παρατηρεί ότι λόγω της πανδημίας «ο τουρισμός σβήνει, τα ταξίδια εκμηδενίζονται, η τέχνη δεν έχει παραστάσεις, ο πολιτισμός χάνεται και ο αθλητισμός αδυνατεί να αποδώσει εκ του µακρόθεν, σε άδεια στάδια, χαρά και αποτελέσματα». Έχω μία ένσταση, ως προς τον πολιτισμό που «χάνεται». Κανένας πολιτισμός δεν χάνεται! Ίσα ίσα, σήμερα είναι που αποδεικνύεται στην πράξη το συλλογικό μεγαλείο του ανθρώπινου πολιτισμού, με την παγκόσμια συστράτευση της επιστήμης, με τη συνένωση κάθε δύναμης για το αγαθό της υγείας, με τις θυσίες και την υπομονή του κόσμου, με τον ανιδιοτελή ηρωισμό γιατρών και νοσηλευτών, με την αναβάπτιση στις έννοιες της ζωής, της αγάπης, του θανάτου, του αλτρουισμού, της συναλληλίας. Πολιτισμός προσώπων. Σε κάθε χώρα, σε κάθε τόπο, όπως και στα καθ’ ημάς.

Κατανοώ βέβαια ότι με το «πολιτισμός» εννοούνται στο άρθρο οι επαγγελματίες της τέχνης για την παραγωγή του προσφερόμενου και ζητούμενου απτού «πολιτιστικού» προϊόντος κάθε κοινωνίας. Όντως, με αυτό το περιεχόμενο χρησιμοποιείται κατά κόρον στη χώρα μας η λέξη «πολιτισμός», όπου τσουβαλιάζεται κάθε είδους πολιτιστική δραστηριότητα, από τα μπουζουκομάγαζα έως το υψηλών απαιτήσεων θέατρο και τη μουσική. Τόσο το χειρότερο τότε! Η συνείδησή μου δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τέτοιου είδους εκπτώσεις. Φαντάζομαι ότι περιττεύει να πω ότι υποκλίνομαι στους αυθεντικούς καλλιτέχνες. Δεν υπάρχουν όμως επαγγελματίες του πολιτισμού. Ο πολιτισμός δεν είναι υπόθεση ενσήμων ή ανεργίας. Άποψή μου.

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Ετικέτες: , , , , , , | Σχολιάστε

Η αλληγορία της ταράτσας

Φανταστείτε ξαφνικά μια κοινωνία ανθρώπων, που για κάποιο λόγο είναι υποχρεωμένοι να ζουν σε έναν πλατύ χώρο, διάσπαρτο από σκάλες διάφορες που οδηγούν σε ταράτσες σπιτιών. Ταράτσες και  σκάλες είναι αφύλακτες. Μπορεί ο καθένας να ανέβει, όπου και όποτε θέλει. Εδώ είναι το ζήτημα. Υπάρχει η μεγάλη πιθανότητα, αν δεν προσέξει κανείς πολύ, να πέσει από ψηλά θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τόσο τη δική του σωματική ακεραιότητα, όσο και των άλλων που περνούν αμέριμνοι από κάτω. Πράγματι, πολλοί σπάζουν χέρια και πόδια, άλλοι δυστυχώς χάνουν και την ίδια τη ζωή τους, όσο προσεχτικοί κι αν είναι. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Ποιος να πρωτοβοηθηθεί από ποιον; Στις διπλανές πόλεις και χωριά συμβαίνουν τα ίδια και χειρότερα. Οι υπεύθυνοι του τόπου βάζουν αυστηρούς κανόνες -μια έτσι, μια αλλιώς- για να προσέχει ο κόσμος. Απαγορεύσεις επί απαγορεύσεων και δυσπιστία πλανάται παντού. Υπάρχει διάχυτος φόβος, οι δουλειές των ανθρώπων δεν πάνε καθόλου καλά, το χρήμα αρχίζει να σπανίζει. Οι άνθρωποι αλληλοκατηγορούνται για το ποιος φταίει, που βρίσκονται σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Άλλοι τα βάζουν με τους ανεύθυνους και ανυπάκουους, επειδή δεν προσέχουν ούτε ακούνε τι τους λένε, άλλοι αγανακτούν επειδή οι αφύλακτες σκάλες οδηγούν σε επικίνδυνα σημεία, ενώ είναι και εκείνοι που απαιτούν ένα προστατευτικό στρώμα γύρω από κάθε ταράτσα για να πέφτουν οι άνθρωποι στα μαλακά. Πολλοί νοιάζονται τους συνανθρώπους τους με τη στάση τους, άλλοι θεωρούν ότι το θέμα ούτε που τους αγγίζει, ούτε που τους αφορά. Το πρόβλημα όμως είναι επείγον και πρέπει να λυθεί. Αλλά με ποιο τρόπο και πώς;

  • Να καταργηθούν οι ταράτσες

  • Να αποκλειστούν οι σκάλες

  • Θα έπρεπε να είχαν τοποθετηθεί προστατευτικά μαξιλάρια, που θα έκαναν τη πτώση κατά το δυνατόν πιο ανώδυνη

  • Να φυλακιστούν οι ανυπάκουοι ή τουλάχιστον να μαστιγωθούν ανηλεώς

  • Να βάλουν όλοι τα γυαλιά τους, ώστε να βλέπουν τις σκάλες

  • Θα πρέπει ο καθένας να έχει το δημοκρατικό δικαίωμα να ανηφορίζει προς μια ταράτσα

  • Να διωχθούν οι υπεύθυνοι, επειδή είναι ανίκανοι να φέρουν αποτέλεσμα και λένε ψέματα

  • Να μάθει ο καθένας να αποφεύγει σκάλες και ταράτσες

  • Να αποκαλυφθεί η συνωμοσία της ταράτσας των εργολάβων

  • Να καταλάβουν οι άνθρωποι ότι όλοι μαζί πρέπει να προσέχουν, που πάνε

  • Φταίει το διπλανό χωριό

  • Ποιες ταράτσες;

Δημοσιεύθηκε στη Uncategorized | Ετικέτες: , , , , , | Σχολιάστε