Αναγνωστικόν Εκθέσεως

[Περί «ευπαθείας» σήμερα]

Ως γνωστόν, στην Αρχαία Ελληνική, «ευ πάσχω» σημαίνει «βρίσκομαι σε καλή κατάσταση, ευτυχώ» (εν αντιθέσει προς το «κακώς πάσχω»). «Ευπαθής» είναι αυτός που διάγει ηδυπαθή βίο, βίον αβροδίαιτο, που περνά καλά – «ἔχοντες εὐπαθῆ βίον, παρουσίαν τε χρημάτων» –  αλλά όμως και ο ευαίσθητος στα εξωτερικά, ο ευερέθιστος, αυτός που εύκολα παθαίνει κάτι. Έτσι, προέκυψε το «ευπαθέω» με τη σημασία «ευτυχώ, ευφραίνομαι, διασκεδάζω», το οποίο με τη σειρά του έδωσε την «ευπάθεια» ως «απόλαυση αγαθών, άνετη ζωή».

Από δω και πέρα, είναι εύκολο να κατανοήσουμε τη σημασιολογική μετατόπιση – «ὄρα καὶ ἐπὶ τοῦ σώματος, ὅταν φλεγμαίνῃ, ὅταν εὐπαθῇ, ταχίστην ἔχει πρὸς νόσον  μετάπτωσιν», Ιωάννης ο Χρυσόστομος – και το πώς σταδιακά μάς προέκυψαν οι «ευπαθείς ομάδας», για τις οποίες τόσα ακούμε συνέχεια, λόγω του κορωνοϊού. Και βεβαίως, σήμερα η σημασία δεν είναι «ομάδες ευτυχούσες και ευφραινόμενες», αλλά ομάδες συνανθρώπων μας τρωτές, ως προς την υγεία τους, με αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, ώστε να χρήζουν της προστασίας και της προσοχής όλων μας.

Είτε ευπαθείς κατά το αρχαίον, είτε ευπαθείς κατά το νέον, να προσέχετε και να ευτυχείτε!

Μου φαίνεται ότι για μερικούς εν Αθήναις υπηρεσιακούς παράγοντες (παλιά, πονεμένη ιστορία) δεν υπάρχουν έκτακτες καταστάσεις λόγω της πανδημίας ή οι ίδιοι είναι πεπεισμένοι (διά της άσφαλτης μεθόδου «πρόβλημά σας») ότι το όλον του κορωνοϊοσύμπαντος εγκλωβίζεται ασφαλώς εντός των φυσικών ορίων της κάθε σχολικής μονάδας. Έξω είναι όλα μια χαρά. Μα, και οι διευθύνσεις των σχολείων έχουν, ως γνωστόν, όλη την απαιτούμενη μαεστρική ικανότητα, την αμέριστη υποστήριξη και το γενναίο χρόνο, ώστε να λύνουν από του αυτομάτου επιτυχώς κάθε εισαγόμενο πρόβλημα. Δεν είναι δα και τίποτα οι γραφειακές υποχρεώσεις, με τις εντολές για ενέργειες της τελευταίας στιγμής, ο χαμός με τις υπεύθυνες δηλώσεις των γονέων και κηδεμόνων για ευπαθείς ομάδες στο σπίτι,  ο καταιγισμός τηλεφωνημάτων για το θέμα της επιστροφής των χρημάτων από απραγματοποίητες εκδρομές, η γενικότερη εξυπηρέτηση του κοινού,  τα τεχνικά και κτιριακά ζητήματα, οι ερημωμένες τάξεις με τους όλο και σπανιότερα εμφανιζόμενους μαθητές, τα εναπομείναντα «τμήματα» και το ζόρι των εγγράφων για να βγει η ύλη (με τι προσόντα;). Τα πρωτόκολλα να είναι καλά. Δεν λέω άλλα. Εδώ, πάρτε μαζί μου βαθιά ανάσα.

Σήμερα προέκυψε και νεοφανές αγχωτικό τρέξιμο της τελευταίας στιγμής, όταν μάθαμε (λίγο πριν αρχίσει η πρώτη φάση μετάδοσης δοκιμαστικών εκπομπών) ότι θα έπρεπε να ξανασυνδέσουμε  το προηγούμενο σύστημα (VBI) μετάδοσης  των θεμάτων των Πανελλαδικών, το οποίο είχε αποσυνδεθεί με βαρύγδουπο τρόπο προ μηνών από τεχνικούς μίας εταιρείας που έστειλαν οι υπεύθυνοι για να μας το αντικαταστήσει με σύγχρονο, καινούργιο σύστημα, το οποίο και από τότε μας είπαν (υπηρεσιακώς) να το έχουμε ανοικτό, αλλά όπως μάθαμε δεν λειτούργησε λόγω κορονωϊού, ενώ θα πρέπει τώρα να μην το αποσυνδέσουμε (ως καινούργιο που είναι), μήπως και αποφασιστεί τελικά να λειτουργήσει, άρα θα πρέπει να βρούμε και να συνδέσουμε άλλη οθόνη για να λειτουργήσει το παλιό γιατί σε λίγο θα αρχίσουν τα «ντριιιννν», εάν πήραμε την πρώτη δοκιμαστική μετάδοση…. Ουφ, τα είπα! Ας είναι καλά ο παντογνώστης και πρόθυμος συνάδελφος Γιώργος Φλουρής, ο της Πληροφορικής. Συμπέρασμα. Πληζ, μη μας δυσκολεύετε, μη μας ενημερώνετε την τελευταία στιγμή, έχει και η πολυεπεξεργασία (multitasking) τα όριά της, μη μας κάνετε να τρέχουμε σαν τον Βέγγο, μια  μικρή προσπάθεια σας ζητάμε  – και ας αφεθούμε μόνοι μας να παλέψουμε τον κάθε «ιό». Όπως πάντα, θα τα βγάλουμε και τώρα πέρα. Έρρωσθε άπαντες!

Τα έχουμε ξαναπεί και προχθές για την Υπουργική Απόφαση (57233/Υ1, ΦΕΚ 1859/15-5-2020) περί  σύγχρονης εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης και για αυτά τα «δύνανται» και «δύναται». Σήμερα,  παραλάβαμε στα σχολεία και «οδηγίες προς Διευθυντές και Εκπαιδευτικούς Δ/θμιας Εκπ/σης» διά υπουργικού εγγράφου. Στην κορυφή κορυφή γίνεται επίκληση στο άρθρο 63 του Ν.4686/ΦΕΚ 96Α/12-5-2020: «1.Είναι δυνατή η, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης, παροχή σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με χρήση μέσων τεχνολογίας σε μαθητές …» κλπ. Και «… σκοπός της παρεχόμενης δυνατότητας όλων των ανωτέρω περιπτώσεων είναι αποκλειστικά η παροχή εκπαίδευσης …». Οι φίλοι γνωρίζουν την εκπεφρασμένη θέση μου από την ανάρτηση της ενάτης Μαΐου: «είναι αυτονόητο ότι διαφωνώ και το απορρίπτω, όσο πιο έντονα γίνεται».

Αξίζει, εν τούτοις, να προσεχθεί μία διαφορά: τα «είναι δυνατή» και «παρεχόμενη δυνατότητα» τού κατά τρεις ημέρες προηγηθέντος νόμου, έγιναν στην κατά τρεις ημέρες αργότερα δημοσιευθείσα υπουργική απόφαση «οι σχολικές μονάδες … δύνανται» και «δύναται να πραγματοποιείται». Είναι σαφής και υπερτονισμένη, νομίζω, τόσο η σκοποθεσία, όσο και το νόημα. Σημαίνουν κάτι;  Άσχετα εάν εμένα μου κόλλησε η απρόσκλητη σκέψη, ποιος να είναι ο Δον Κιχώτης, τι να περνά ο Σάντσο Πάντζα, ο ιπποκόμος του, πόσο να αντέχει ο Ροσινάντε, το κοκαλιάρικο άλογό του, τι να γνωρίζει η αγαπημένη του Δον, η Δουλτσινέα. Αλλά πάνω απ’ όλα, πού να βρίσκονται αυτοί οι ανεμόμυλοι…

Κοιτάζω την αιτιολογική έκθεση (esos.gr) της τροπολογίας για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, «κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης», όπως ρητώς δηλώνεται, «επί του πρώτου άρθρου». Προχωρώ στην «έκθεση αξιολόγησης συνεπειών ρυθμίσεων» και στο τέλος διαβάζω την απάντηση στο ποιοι κοινωνικοί εταίροι και γιατί εκλήθησαν σε διαβούλευση, καθώς και για τις απόψεις που εκφράστηκαν υπέρ ή κατά: «Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα τους, οι προτεινόμενες διατάξεις δεν τέθηκαν σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση στον διαδικτυακό τόπο www.opengov.gr».

Πάντα προσπαθώ να είμαι όσο πιο ψύχραιμος, λογικός και ευγενικός γίνεται. Αχαλίνωτοι και ατεκμηρίωτοι συνειρμοί δεν με εκφράζουν. Διακρίνω δύο σκέλη:

1) Εάν στο πρώτο εννοείται ο εξοπλισμός των σχολείων με την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, ώστε κάθε εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα (κατά τις απρόβλεπτες περιστάσεις) να μπορεί σε ένα χώρο δικό του εντός του σχολείου να προσφέρει σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε ολόκληρη την φυσικώς απούσα, αλλά διά της τεχνολογίας εικονικά παρούσα και ελεγχόμενη από τον ίδιο τάξη του (με προστασία των πάντων κλπ) και, εάν οι μαθητές θα μπορούν να προφυλάσσουν κατά βούλησιν τη δική τους οπτικοακουστική παρουσία, τότε καλοδεχούμενο! Θα πρόκειται περί τηλεκπαίδευσης εν ώρα αδήριτης ανάγκης, όπως τη γνωρίζουμε. Μέχρι εδώ.

2) Εάν όμως πρόκειται για αναμετάδοση ζωντανού μαθήματος σε μία διαιρεμένη τάξη, διά φυσικών παρουσιών από τη μια, φυσικών δε απουσιών – αλλά όμως εικονικών παρουσιών από την άλλη, τότε διαφωνώ, όχι μόνον κάθετα άλλα και σε όλες τις δυνατές διαστάσεις, παρόλο που προφανώς πάλι θα ακούσουμε και για εδώ τη χρήση userename και password! Γνωρίζουμε τις σχέσεις που αναπτύσσονται στην πραγματική φυσική τάξη μεταξύ δάσκαλου και μαθητών, με τα πάνω μας και τα κάτω μας, τις καλές και κακές στιγμές μας. Στη φυσική τάξη, όλοι απευθυνόμαστε σε όλους με κοινό τον δίαυλο επικοινωνίας, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή και άνευ παρεξηγήσεων, στο μέτρο του δυνατού, κοινή μεταφορά του γνωστικού, εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού μηνύματος. Δεν είναι απλή μετάδοση πληροφορίας. Όλοι οι δάσκαλοι ξέρουμε πολύ καλά και εν τοις πράγμασιν, τι σημαίνει αυτό. Για τα παιδιά που λείπουν, υπάρχουν άλλοι αποτελεσματικοί τρόποι.

 3) Τάξη τέτοια, διχοτομημένη και αποδεκατισμένη, δεν είναι τάξη! Ούτε μπορεί κανείς να εγγυηθεί ότι δεν θα προκύψουν κάθε είδους γνωστά παρατράγουδα νομικής φύσεως, προσωπικών δεδομένων, παρεξηγήσεων και ηθικής. Είναι θέμα ελευθερίας, δεν είναι ανάγκη να πω γνωστά πράγματα.

4) Δεν κατανοώ το επείγον το θέματος, για να δικαιολογηθεί η απουσία διαβούλευσης. Δεν θα τηρήσω και την πεπατημένη, για να πω ότι άλλα είναι τα πραγματικά επείγοντα. Η πατρίδα, μια ζωή στα επείγοντα βρίσκεται. Η φυσική τάξη, με τις μυρωδιές και τα χρώματά της είναι, τουλάχιστον για τις δύο πρώτες βαθμίδες της Εκπαίδευσης, αναντικατάστατη. Να μην της αφαιρέσουμε και τον αναπνευστήρα. Η αναμετάδοση μαθήματος από την τάξη, ούτε επείγουσα, ούτε αναγκαία, ούτε ασφαλής είναι. Θεωρώ, επιπλέον, ότι δεν σέβεται ούτε την  προσωπικότητα του δασκάλου, ούτε και των μαθητών. Για μένα, αν ποτέ γίνει, θα μετατρέπεται σε ένα ψυχρά αναγκαστικό χάπενιγκ.

5) Με την «αναμετάδοση μαθήματος» ανοίγει ο ασκός του Αιόλου, σε χαμένες «συχνότητες». Είναι αυτονόητο ότι διαφωνώ και το απορρίπτω, όσο πιο έντονα γίνεται.

Πατρίς, 7/5/2020

Ακόμα μία μικρή, χιουμοριστική ιστορία λεπτής ειρωνείας του Γερμανού συγγραφέα Jo Hanns Rösler (+1966) από τον τόμο (1982) «Λουλούδια για τον πατέρα». Θέμα της είναι τα περίφημα τερατώδη ψέματα (παγκόσμιος κοινός τόπος) που λέγονται σε στιγμές κρασοκατάνυξης μεταξύ των ανδρών, σε παρέες ιλαρής ευθυμίας. Είναι εκείνα τα ψέματα που σε κάνουν να χαλαρώνεις και να δένεσαι ακόμα πιο πολύ με τους φίλους σου, σε αντίθεση με τα κακοήθη συνειδητά ψέματα, που απομακρύνουν τους ανθρώπους, κάνοντάς τους καχύποπτους. Στους πανδημικούς καιρούς που ζούμε έχουμε ακούσει και πολλά τέτοια, αλλά εδώ δεν γνωρίζω, εάν ανάγονται και στην επίδραση της οινοποσίας. Η μετάφραση από τα Γερμανικά δική μου.

 Ο Γκουίνο διηγιόταν και πάλι τις περίφημες ψεύτικες ιστορίες του. Έλεγε τέτοια ψέματα με το τσουβάλι, που και οι πάγκοι πάνω στους οποίους καθόμασταν λύγιζαν. Κάναμε όμως σαν να πιστεύαμε κάθε του λέξη, επειδή ήξερε να διηγείται υπέροχα και ζωντανά και εμείς ακούγαμε ευχάριστα τα ανέκδοτά του. Πάνω απ’ όλα όμως, γέμιζε πλουσιοπάροχα τα ποτήρια μας και στο κελάρι του βρισκόντουσαν τα καλύτερα μπουκάλια, πάντα διαθέσιμα για τους φίλους του, ενώ συνήθως τις περισσότερες φορές συμβαίνει το αντίθετο.

«Η πιο συναρπαστική μέρα στη ζωή μου», άρχισε ο Γκουίνο μια καινούργια ιστορία, «ήταν στις 12 Αυγούστου του 1932. Ήμουνα τότε εγκατεστημένος στη Βανγιάγκα, μια από εκείνες τις μικρές καταθλιπτικές κουκκίδες στην άκρη της ερήμου Σαχάρα. Μπορείτε να τη βρείτε στο χάρτη μεταξύ του εικοστού τέταρτου και του εικοστού πέμπτου γεωγραφικού πλάτους.

Ακριβώς τη δωδεκάτη Αυγούστου είχα θυμώσει ξανά με το γιο μου, ο οποίος μου έγραψε από το Πανεπιστήμιο του Έρλανγκεν, όπου σπούδαζε, ότι από τα εκεί διευθετημένα εκπαιδευτικά βοηθήματα του Ινστιτούτου Γεωγραφίας στράβωσε, λέει, τον άξονα της υδρογείου και έπρεπε να τον αντικαταστήσει. Γι’ αυτό ζητούσε την οικονομική μου βοήθεια, κάτι για το οποίο δικαιολογημένα νευρίασα. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Κινέζος μάγειράς μου έφτιαξε πάλι, για το πρωινό,το στρουθοκαμηλαυγό πολύ μελάτο, οπότε έπρεπε να αλλάξω ρούχα μετά. Η μέρα λοιπόν άρχιζε ήδη καλά και καθώς ήμουν, πήγα να ξεφορτωθώ το θυμό μου έξω στην έρημο, χωρίς τουφέκι και όπλο.

Ήμουνα τόσο βαθιά βυθισμένος στο θυμό μου και στις σκέψεις μου, ώστε απομακρύνθηκα όλο ευθεία, μάλλον για αρκετές ώρες, και όταν σήκωσα το βλέμμα, βρέθηκα σε ένα πλατύ αμμουδερό κοίλωμα που δεν με άφηνε να δω τίποτα, ούτε να προσανατολιστώ. Λοιπόν, αναγνώρισα τουλάχιστον το σημείο του ορίζοντα από τη θέση του ήλιου και βάλθηκα να γυρίζω σπίτι. Προς έκπληξή μου, ωστόσο, παρατηρώ ότι μόλις πάω να σηκώσω το πόδι μου είναι αδύνατο, λες και είναι καρφωμένο δυνατά στο έδαφος με κάποιο σφιγκτήρα. Κοιτάζω προς τα κάτω και βλέπω με φρίκη, πώς ένα γιγαντιαίο φίδι έχει τυλιχθεί γύρω από το δεξί μου πόδι και ξεφυσά ερεθισμένο από την κίνησή μου, βγάζοντας τη γλώσσα προς τα πάνω, παίρνοντας φόρα με το κεφάλι του πέρα δώθε για το θανατηφόρο δάγκωμα. Προτού με παραλύσει η θέα το τρόμου, έχω ήδη βάλει το αριστερό μου πόδι ακριβώς πίσω από το επίπεδο, τριγωνικό κεφάλι και προσπαθώ να το πιέσω στο έδαφος. Η μαλακή άμμος υποχωρεί, κάτω από το σώμα του φιδιού, το φίδι τυλίγεται, θέλει να απελευθερωθεί – εκείνη την στιγμή αντηχεί μπροστά μου ένας φοβερός βρυχηθμός σαν βροντή.

Σηκώνω το βλέμμα. Μπροστά μου, λίγα μόλις μέτρα μακριά, στέκεται ένα φοβερό λιοντάρι, με το στόμα διάπλατα ανοιχτό, βρυχάται και ετοιμάζεται να πηδήξει. Κοιτάζω στο πλάι, πώς μπορώ να σώσω τον εαυτό μου. Τότε, μια θεόρατη τίγρη της Βεγγάλης τρέχει από τα δεξιά με μεγάλα άλματα, μου δείχνει τα λευκά της δόντια γρυλίζοντας, μαστιγώνει θυμωμένη την άμμο με την ουρά της. Κοιτάζω προς τα αριστερά, αναζητώντας μια διαφυγή. Εκεί, στέκει μια αγριεμένη ύαινα και αφήνει το αηδιαστικό της γέλιο να αντηχεί, η λαιμαργία να πάρει μέρος σε αυτό το αιματηρό γεύμα είναι ζωγραφισμένη στην κατάστικτη όψη της. Μπροστά μου το λιοντάρι, δεξιά η τίγρη, στα αριστερά η ύαινα, στα πόδια μου το φίδι – που καταφέρνει όλο και περισσότερο να απελευθερώνεται. Και όπως κοιτάζω τώρα πίσω, βλέπω πίσω μου έναν τεράστιο ελέφαντα να κουνά απειλητικά τη θεόρατη προβοσκίδα του προς το κεφάλι μου. Τότε, στρέφω το βλέμμα προς τα πάνω για να ικετεύσω τη βοήθεια του ουρανού, αλλά – τι φρίκη! Από πάνω μου αιωρείται μία γιγαντιαία φάλαινα και δαγκώνει προς εμένα με ορθάνοιχτο το στόμα για να με καταβροχθίσει …»

Ένας τότε από την παρέα μας, κούνησε με δυσπιστία το κεφάλι και διέκοψε:

«Γκουίνο σκέψου, τι μας διηγείσαι. Μια φάλαινα στον αέρα;»

Ο Γκουίνο σταμάτησε, μας κοίταξε όλους γύρω με τη σειρά και είπε αργά, με μια βαθιά προσβολή στη φωνή του:

«Ε, και; Δεν είναι αρκετός ο ενθουσιασμός χωρίς τη φάλαινα;»