Αναγνωστικόν Εκθέσεως

Ας πούμε ότι είσαι Δικαστικός Αντιπρόσωπος, Γραμματέας, Μέλος της Εφορευτικής Επιτροπής και έχεις στηθεί από τις έξι η ώρα το πρωί -κατακαλόκαιρο και ζέστη- για τις τελευταίες προετοιμασίες της ψηφοφορίας στο τάδε εκλογικό κέντρο. Δέχεσαι τους «πελάτες» σου για τη γιορτή της δημοκρατίας μέχρι τις επτά το απόγευμα, και μάλιστα χωρίς διακοπή, κατά το πρόγραμμα του καθενός.

Άλλοι προσέρχονται πριν το φαγητό, άλλοι μετά, άλλοι πριν ή μετά τον καφέ ή εν πάση περιπτώσει έχουν φροντίσει τη δίψα τους. Περνά η ώρα, έρχεται το μεσημέρι. Αρχίζεις σιγά σιγά να πεινάς, να διψάς, να θέλεις βρε αδελφέ μου έναν καφέ για να στανιάρεις, ώστε να μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου χωρίς λάθη. Και αρχίζει η πιο «τρελή» σου φαντασία να παρηγορεί το αισιόδοξο στομάχι: Μα δεν μπορεί, κάποιος θα μας φέρει κάτι. Υπάρχει ο Δήμαρχος, είναι και οι δημοτικοί Σύμβουλοι, ένας καλός Σαμαρείτης τέλος πάντων.

[Εφημερίδα Πατρίς]

Στη διεθνή πολιτική σκηνή τα δικαιώματα δεν σου χαρίζονται αλλά τα υπερασπίζεσαι πάση θυσία. Για να το καταφέρεις αυτό, είναι ανάγκη  προηγουμένως να ξέρεις από πού έρχεσαι, πού βρίσκεσαι και προς τα πού θέλεις να πας. Φροντίζεις να έχεις στόχους διαχρονικούς και συμφωνημένους με την κοινωνία, όσο δύσκολο και αν είναι, όση επιμονή και αν χρειάζεται. Μεγαλώνεις τη νέα γενιά με αγάπη για τον τόπο, πείθοντάς την εκ των πραγμάτων, ώστε να είναι πρόθυμη να υποστεί θυσίες για τους τίμιους κόπους της. Κάνεις την Παιδεία μαστ, όχι βάσανο φυγής. Φτιάχνεις πρώτα απ’ όλα ένα σπίτι δίκαιο και σε τάξη, έτοιμο να υπερασπιστεί με όλα τα μέσα που διαθέτει τους ενοίκους και το νοικοκυριό του. Ξέρεις ότι χρειάζεται χρόνος, πολύς χρόνος, για να το πετύχεις. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο δεν περιορίζεις το οπτικό σου πεδίο μέσα στο στενό χρονικό ορίζοντα της δικής σου βιολογικής παρουσίας, αλλά σκέφτεσαι τους επόμενους, τα παιδιά σου. Παραδείγματα έχεις πολλά. Ο παγκόσμιος πολιτισμός της ανθρωπιάς, της γενναιότητας και του αλτρουισμού προσφέρει εργαλεία θαυμάσια. Μόνον έτσι θα είσαι σε θέση να πεις «τώρα μπορώ να είμαι σίγουρος, έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να ζήσουν οι επόμενοι καλύτερα, είμαι ήσυχος. Προγραμμάτισα για να ζήσουν με ασφάλεια, χωρίς φοβέρες, χωρίς τον φόβο μήπως μια μέρα ξυπνήσω, βρίσκοντας τον τόπο μου κουτσουρεμένο από το νταηλίκι του γείτονα και κληθώ σε «αυτοσυγκράτηση» για «συνομιλίες». Ο μη γένοιτο, κανείς δεν θα σε παίρνει τότε στα σοβαρά. Εάν με τα λόγια κτίζεις ανώγεια και κατώγεια, είναι απολύτως βέβαιο ότι κάποτε θα σου τελειώσουν και οι ίδιες οι λέξεις. Στο ψητό:

Μάθαμε ότι η Τουρκία με non paper εκτοξεύει απειλές εναντίον της Ευρώπης και καταλήγει εκφράζοντας την πεποίθηση ότι «θα πρυτανεύει η κοινή λογική» στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε κάθε περίπτωση, ως προς εμάς, η Τουρκία βγαίνει κερδισμένη: α) η εισβολή στην Κύπρο πρακτικά ξεχάστηκε, β) στο Αιγαίο επέβαλε την πολιτική της, αφού η «διεθνής κοινότητα» θεωρεί ότι υπάρχουν διαφορές με την Ελλάδα και όχι μόνον ως προς την υφαλοκρηπίδα, γ) προέβαλε δυναμικά τις απόψεις της περί ΑΟΖ, παρά το συντριπτικό νομικό μας οπλοστάσιο, χωρίς να υπάρχει περίπτωση ουσιαστικής υποχώρησης, δ) στη Θράκη προωθεί συστηματικά μια «τουρκική» μειονότητα, ώστε εν καιρώ να αρχίσει ξαφνικά να ξεδιπλώνει ένα τοπικό «λαϊκό» αίτημα αυτονομίας.

Νομίζουν πολλοί ότι είναι θέμα Ερντογάν και ότι όταν φύγει, θα ομαλοποιηθούν τα πράγματα. Φευ! Τότε είναι που θα αρχίσουν και επίσημα οι προσεγγιστικές γλύκες για τη νέα δυτική Τουρκία και τα γνωστά. Στο ενεργειακό παιχνίδι, είναι ένας παράγοντας που ούτε μπορεί κανείς να τον αγνοήσει αλλά ούτε και να τον παραμερίσει. Είμαι πεπεισμένος ότι, εάν η Τουρκία χάσει στην Ανατολή, θα της χρυσωθεί το χάπι στη Δύση. Εις βάρος μας δηλαδή. Ρωσία και ΗΠΑ μάλλον τα έχουν βρει στην ευρύτερη περιοχή και δεν νομίζω να θέλουν να κακοκαρδίσουν και πολύ την Τουρκία.

Αυτές οι προκλήσεις των Τούρκων, με τη συμμετοχή του τύπου, κάτι μου θυμίζουν από την Ιστορία. Επαναφέρουν μνήμες της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού αιώνα. Αυτές οι φραστικές καταδίκες των Ευρωπαίων και των Αμερικανών προς την Τουρκία, επίσης κάτι μου θυμίζουν. Είναι οι τρομακτικές ημέρες της εισβολής στην Κύπρο το 1974. Για όλα αυτά, τι κάνει η σύμμαχος Ευρωπαϊκή Ένωση; Κατά τη φρασεολογία της λοιπόν (δεν μπόρεσα να αποφύγω την ειρωνεία του παραπόνου) ιδού: Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συζήτησαν σε προπαρασκευαστικά κείμενα σκληρής (μεταξύ τους) διαπραγμάτευσης την τουρκική προκλητικότητα (προς τους άλλους, όχι προς τους ίδιους) για να διαμορφώσουν, στην τελική τους θέση, τις μεταξύ τους μετατοπίσεις και τις διπλωματικές μάχες που σκοπεύουν να δώσουν (πάλι μεταξύ τους) με κάθε αυστηρή λέξη στο κείμενο των συμπερασμάτων. Είναι σε θέση έτσι να καταδικάσουν τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, εκφράζοντας με ηχηρά μηνύματα και σθεναρή (ενδεχομένως) πίεση την έντονη ανησυχία τους για τις αρνητικές συνέπειες στις ευρωτουρκικές σχέσεις – όχι τις συνέπειες στις δικές τους διακρατικές με την Τουρκία σχέσεις. Εξετάζουν τη λήψη «στοχευμένων μέτρων» (μην παρεξηγιέστε, στοχεύουν στα μέτρα και όχι σε κανέναν άλλο…) για την περικοπή των προενταξιακών κονδυλίων και την αναμόρφωση της τελωνειακής ένωσης – μπορεί και με αναστολή των συναντήσεων του Συμβουλίου Σύνδεσης και πάγωμα ίσως όλων των κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Θα διεθνοποιηθεί η κατάσταση (αλλά να μην διαταραχτούν και οι εμπορικές σχέσεις) σε μία προσπάθεια διεξόδου στο ζήτημα των αγωγών (τι άρωμα και αυτό!) ώστε να δοθεί μία τέτοια κατάλληλα διαμορφωμένη απάντηση στον Ανατολίτη που να μπορεί με άνεση να τη γράψει ανεξίτηλα στα γεωτρύπανά του.

Μα πέστε μου, για το Θεό σας, ένα πράγμα στο οποίο οι Τούρκοι από το 1974 και μετά έκαναν πίσω, ώστε να κατανοήσω τις στρουθοκαμηλικές βεβαιότητες της πολιτικής μας ηγεσίας -που κρατά τον κόσμο εν υπνώσει- ότι η Τουρκία είναι απομονωμένη; Εάν ξυπνήσουμε, θα καταλάβουμε (κλισέ η φράση, αλλά δεν βρήκα καλύτερη) ότι χωρίς προβολή οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής, εάν χρειαστεί, ισχύος γινόμαστε σιγά σιγά εξάρτημα των Τούρκων. Εάν ξυπνήσουμε από το σφιχταγκάλιασμα του πολιτικού διπολισμού και της υστερόβουλης ρεβάνς, όλοι ίσως πάρουμε την απόφαση (εθνοοδηγούντες και εθνοοδηγούμενοι) αμέσως από τώρα να δουλέψουμε με αιματηρές θυσίες προς αυτή την κατεύθυνση, με την ελπίδα ότι δεν θα μας προλάβει ο χρόνος, μήπως και δεν νοσταλγήσουμε κάποτε τα μνημόνια ως παιδική χαρά. Πιστεύει κανείς ότι μπορεί να «τρομοκρατηθούν» οι γείτονες με τις σπαραξικάρδιες επικλήσεις μας στο διεθνές δίκαιο και να λογικευτούν;

Τότε τι κάνουμε, τι έπρεπε στην πραγματικότητα να έχουμε κάνει ήδη εδώ και πάρα πολλά χρόνια; Αν καταλαβαίναμε ότι το μεγαλύτερο διαρκές σκάνδαλο είναι τα οικονομικά μας χάλια και η δομή του κράτους, ίσως αλλάζαμε και αποφασίζαμε να δημιουργήσουμε -με κατ’ αρχήν βάση το περιεχόμενο μίας απαιτητικής Μέσης Παιδείας, ως κύριος παράγοντας διαμόρφωσης κοινωνικών απαιτήσεων και όχι ρουσφετιών- μία ισχυρή αποτρεπτική γεωπολιτική δύναμη, που δεν θα εκβιάζεται εύκολα, ούτε θα ζητιανεύει, εκλιπαρώντας για το ύψος των επιτοκίων. Ξέρουμε πολύ καλά ότι σε όλους τους τομείς ο δυνατότερος, εάν δεν επιβάλλεται, τουλάχιστον δεν υποχωρεί ασύνταχτα. Στον κόσμο του «εμείς ή αυτοί» μόνον εσωστρέφεια και μιζέρια μπορεί να ευδοκιμήσει.

Ελπίζω μετά τις εκλογές συμπολίτευση και αντιπολίτευση να καταλάβουν, από πού προέρχεται ο κίνδυνος. Να εξηγηθεί στον κόσμο ότι δεν μπορεί να περιμένει τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους να βγάλουν το φίδι από την τρύπα. Δεν είναι άλλωστε και δικό τους. Βεβαίως ανησυχώ.

Το 2^ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου, όπως και πολλά άλλα σχολικά συγκροτήματα, λειτούργησε την Κυριακή που μας πέρασε ως εκλογικό κέντρο. Θα περίμενε κανείς ότι αυτή η μέρα, η και γιορτή της δημοκρατίας επονομαζόμενη, θα λειτουργούσε ως τέτοια: με σεβασμό στους χώρους των δημόσιων εκπαιδευτηρίων, με έκφραση ευγένειας, με συμπεριφορά διάκρισης, με απόδειξη υπευθυνότητας. Εν ολίγοις:

Είπαμε να παραδώσουμε το σχολείο και να το παραλάβουν οι υπηρεσίες του δήμου. Ναίσκες. Έστω και αν ο υπεύθυνος παραλαβής, αγενής αρχικά και επιθετικός, δεν καταλάβαινε ότι θα έπρεπε, με το πέρας της ψηφοφορίας, θρανία και καρεκλάκια, ανά αίθουσα, να επανέλθουν στην πρώτη τους θέση, αφού έχουμε εξετάσεις. Πλήρης ασυνεννοησία και ανυπακοή προς τους ανωτέρους του. Συνεννόηση μπουζούκι. Στο τέλος, και παρά τις επίμονες κατ’ επανάληψιν διά τηλεφώνου επισημάνσεις μου προς την υπεύθυνη και τις διαβεβαιώσεις που πήρα,  οι εργάτες της δημοτικής αρχής αυτό που έκαναν ήταν να απλώσουν σάτρα πάτρα μόνο τα θρανία στις αίθουσες, αφήνοντάς μας σύξυλους για τα υπόλοιπα. Τις πταίει;

Και ερχόμαστε σήμερα Τρίτη το πρωί, για να αντιμετωπίσουμε όλο το εκλογικό σκουπιδαριό σε σακούλες, στην είσοδο του σχολείου. Εξαίσιο πράγματι το θέαμα!  Μπορεί να ήρθε αργότερα το απορριμματοφόρο να τα μαζέψει, πλην όμως με τέτοια βιασύνη ώστε ψηφοδέλτια και χαρτιά να γίνουν φτερό στα κέφια το ανέμου, που έπνεε με περισσή ικανοποίηση, ανεβάζοντας ονόματα υποψηφίων κυριολεκτικά στα ύψη.

Τα μεγάλα μαρτύρια όμως έγιναν εντός του κτιρίου. Οι καθαρίστριες, τις οποίες ευχαριστώ για τον ηρωισμό τους, βρέθηκαν ενώπιον σκηνικού «πολέμου». Καφέδες στους τοίχους, καφέδες χυμένοι χάμω, χαρτούρα. Οι τουαλέτες σε μαύρο χάλι. Ακόμα και τα καλαθάκια δέχτηκαν απλόχερα τα δαψιλή «δώρα» των επισκεπτών. Ποιων επισκεπτών, δεν γνωρίζω. Κανένας σεβασμός στην απαγόρευση του καπνίσματος,  με αποτσίγαρα πεταμένα στο πάτωμα ως σε αποτυχημένη διαδήλωση. Παντού ήταν διασκορπισμένα τα διαπιστευτήρια μίας ατομικής συμπεριφοράς ανθρώπων που ίσως να βαυκαλίζονται ενθουσιαζόμενοι συλλογικά δήθεν με προγράμματα πολιτισμού φορέων και κομμάτων, αλλά όμως δεν βλέπουν τα σύγχρονα κουρέλια του δικού τους προσωπικού πολιτισμού. Τι κόσμος είμαστε θεούλη μου;

Φαντάζομαι ότι περίπου τα ίδια μαρτύρια θα υπέστησαν και άλλα σχολεία. Ζηλεύω τους χώρους που δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Θα μου πείτε ότι μιλώ γενικευτικά και υπερβάλλω. Δεν νομίζω. Ούτε δέχομαι το «αυτά συμβαίνουν σε τέτοιες περιπτώσεις» γιατί οι εκπτώσεις είναι η αρχή του λαϊκισμού. Κάτσε μετά να μιλάς στους μαθητές σου για αισθητική και να επιμένεις ότι πολιτισμός συγκροτείται από αυτά που σε ενοχλούν και όχι από όσα σε αφήνουν αδιάφορο. Ελπίζω -και απαιτώ- την επόμενη Κυριακή, στο δεύτερο γύρο, να μην έχουμε τα ίδια. Συγχωρέστε με.

Εκλογές σήμερα. Δύο πράγματα:

1) Τα ψηφοδέλτια που κυκλοφορούν εκτός κάλπης και σερβίρονται μάλιστα έτοιμα, με περισσή εξυπηρετική προθυμία, σταυρωμένα σε συγκεκριμένες ομάδες συνανθρώπων μας -για τους γνωστούς λόγους- δεν παραβιάζουν τη λαϊκή βούληση; Δεν παραβιάζεται η αρχή της μυστικής ψηφοφορίας; Όλο το σόι και όλο το χωριό το ξέρει. Πού υπάρχει και πού δεν υπάρχει η εκδήλωση της λαϊκής βούλησης; Υπάρχει πάντα λαϊκή (ατομική, προσωπική) βούληση; Πώς ανιχνεύεται, πώς επιβεβαιώνεται; Δεν βρήκα μέχρι σήμερα κανένα πειστικό επιχείρημα που να με πείθει περί του αντιθέτου.

2) Θα υπάρξει ποτέ ένα κόμμα, ένας συνδυασμός, ένας υποψήφιος που θα δεσμευθεί στο πρόγραμμά του (και θα το τηρήσει επί αποδείξει) ότι, μετά το πέρας των εκλογών, όλο αυτό το χαρτομάνι της δικής του αφισοκόλλησης θα το αποκαθηλώσει και θα το στείλει για ανακύκλωση;

Και να θυμάστε: η υπνωτική μαγεία των λέξεων φαίνεται από το πόσα μπορούν να ξυπνήσουν μέσα στην ψυχοσύνθεση του ψηφοφόρου, ώστε να τον κατευθύνουν προς το επιθυμητό, κατά την ώρα της κάλπης. Όσο πιο ασαφής και στρογγυλεμένη είναι μία έννοια, τόσο περισσότερους πρόθυμους οπαδούς βρίσκει, επειδή στο δαιδαλώδη χώρο του φαντασιακού περικλείει όλες τις λύσεις για όλα τα γούστα. Είναι συνεχώς επεκτάσιμη, όπως οι παιδικοί κύβοι λέγκο. Ελάχιστοι τολμούν να τα βάλουν με έννοιες βαριές όπως, «δημοκρατία», «ελευθερία», «ισότητα», «δικαιοσύνη». Όλοι όμως θέλουν να πάνε «μπροστά» και βεβαίως κανένας πίσω. Το προφανές ανάγεται σε περισπούδαστη κουβέντα ύψιστης σπουδαιότητας. Όσο πιο αόριστο είναι ένα σύνθημα, τόσο περισσότερο ενεργοποιεί το συναίσθημα και άρα τόσο λιγότερο κινητοποιεί τον εγκέφαλο. Τα συνθήματα μπορεί να απεχθάνονται την ανέραστη εκλογίκευση αλλά όμως ερωτεύονται παράφορα τη σκανδαλιστική ευκολία. Τα διαζύγια αρχίζουν να προκύπτουν μετά τη λήξη της ψηφοφορίας.