⇒ Σε συνέχεια της προηγούμενης μας ανάρτησης, ακόμα ένα απόσπασμα από το «Μωρίας Εγκώμιον» του Εράσμου. Να σημειώσουμε ότι ο Θωθ που αναφέρεται ήταν ο Αιγύπτιος βασιλιάς της δικαιοσύνης και της σοφίας. Τον εξυμνεί ο Πλάτων στον «Φαίδρο» ως εφευρέτη των αριθμών και του αλφαβήτου. Λέγεται ότι η απόκρυφη φιλολογία, που επί Πτολεμαίων αποδόθηκε στον Ερμή τον Τρισμέγιστο, σε αυτόν οφείλεται. Επίσης, ο «μυαλωμένος βασιλιάς» του αποσπάσματος είναι ο Θηβαίος βασιλιάς Θαμούς που, όπως ο Πλάτων αναφέρει στον «Φαίδωνα», αποκρίθηκε στον Θωρ ότι η γραφή θα αδυνάτιζε τη μνήμη του ανθρώπου γιατί θα τον άφηνε ακαλλιέργητο. Έτσι κατανοεί κανείς γιατί στον «Φαίδρο» (275c και μετά) ο Πλάτων επιτίθεται στο γραπτό λόγο ισχυριζόμενος ότι η γραφή έχει εντελώς περιορισμένη αξία και ότι μόνον η προφορική μετάδοση της σοφίας μπορεί πραγματικά να γονιμοποιήσει την ψυχή του μαθητή. Άντε μετά να εξηγήσεις στα παιδιά γιατί ο μεγάλος φιλόσοφος δεν κράτησε το λόγο του και μας βομβάρδισε (και με τα προς εξέταση) γραπτά του! Η «ελαφρότητα» του Εράσμου φαίνεται να μην αρκεί:
Θαρρώ πω εδώ ακούω τους φιλόσοφους να διαμαρτύρονται: «Εδώ είναι η ατυχία», λένε, «να σ’ αναγκάζει ή Τρέλα να γελιέσαι, να λαθεύεις, ν’ αγνοείς». Μα όχι, αυτό θα πει απλούστατα να είσαι άνθρωπος. Αφού σ’ αύτη την κατάσταση γεννήθηκες, σ’ αύτη μεγάλωσες, σ’ αύτη μορφώθηκες, γιατί να τη λες ατυχία; Είναι ή μοίρα ολονών. Δεν είναι καθόλου για λύπηση να μένεις στη θέση σου, εκτός πια και πέσουμε στον άνθρωπο που νομίζει πως είναι δυστυχισμένος γιατί δεν μπορεί να πετάει σαν τα πουλιά, να περπατάει στα τέσσερα όπως τ’ άλλα ζώα, ή να ΄ναι οπλισμένος με κέρατα σαν τους ταύρους. Εδώ που τα λέμε, θα έλεγες δυστυχισμένο ένα ωραίο άλογο, επειδή δεν ξέρει γραμματική και δεν τρώει γαλέττα, ή εκείνον το φουκαρά τον ταύρο, επειδή δεν τα καταφέρνει στη γυμναστική; Όσο δεν είναι δυστυχισμένο το άλογο γιατί δεν σκαμπάζει από γραμματική, άλλο τόσο κι ή Τρέλα δεν κάνει τη δυστυχία των ανθρώπων, αφού είναι μέσα στα φυσικά τους.
Μα, επιμένουν οι επιδέξιοι λογάδες μας: «Ή επιστημονική γνώση δόθηκε ειδικά στον άνθρωπο για να μπορεί ν’ αντισταθμίζει με την εξυπνάδα του αυτά που του αρνήθηκε ή Φύση». Σα να γίνεται να πιστέψει κανείς πως ή Φύση φρόντισε με τόση προσοχή για τις σκνίπες, τα φυτά, τα λουλούδια, και μόνο για τούς ανθρώπους κοιμόταν, αναγκάζοντας τους να τρέχουν στις επιστήμες, πού τις σκαρφίστηκε για δυστυχία τους ό Θώθ, ή κολασμένη αυτή ψυχή τού γένους των ανθρώπων. Είναι, πράγματι, άχρηστες στην ευτυχία, αφού δεν κάνουν μήτε τη δουλειά πού γι’ αυτή μας λένε πώς έγιναν, όπως κομψά το αποδείχνει μέσα στον Πλάτωνα εκείνος ό μυαλωμένος βασιλιάς μιλώντας για την εφεύρεση της γραφής. Οι επιστήμες πλάκωσαν στη ζωή του ανθρώπου μαζί με όλες τις άλλες μάστιγες. Τις γέννησαν εκείνα τα κακά πνεύματα πού φέρνουν όλες τις συμφορές, δηλαδή οι δαίμονες: ελληνικά, δαίμων πα να πει σοφός.
Εράσμου, Μωρίας Εγκώμιον, εκδόσεις Ηριδανός 1970, σσ. 73-74
