Η 4η Αυγούστου του 1936

Η 4η Αυγούστου του 1936 είναι η δική μας ημέρα του φασισμού. 

Κατά τον Robert O. Paxton (Η ανατομία του φασισμού, Κέδρος, Αθήνα, 2007): «Ο φασισμός μπορεί να οριστεί ως μια μορφή πολιτικής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από μονο­μανή ενασχόληση με την κοινωνική παρακμή, την ταπείνωση ή τον κατατρεγμό και από μια αντισταθ­μιστική προσήλωση στην ενότητα, στην ενεργητικότητα και στον εξαγνισμό. Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της στάσης, ένα κόμμα μαζικής απήχησης που αποτελείται από αφοσιωμένους εθνικιστές ακτιβιστές, οι οποίοι βρίσκονται σε ταραχώδη αλλά αποτελεσματική συνεργασία με παραδοσιακές ελίτ, εγκαταλείπει τις δημοκρατικές ελευθερίες και χωρίς ηθικούς ή νομικούς περιορισμούς, επιδιώκει να πραγματοποιήσει εσωτερικές εκκαθαρίσεις και να επεκταθεί εξωτερικά». Σε αυτό τον ορισμό του Paxton αναγνωρίζει κανείς ξανά, τα τελευταία χρόνια, και δικές μας αμαρτίες. Πολλοί μεταμορφώθηκαν σε λαϊκά παυσίπονα και έπεισαν ανθρώπους να πάρουν διαζύγιο από την προσωπική έννοια της ευθύνης και της υπευθυνότητας, επειδή ο λαός ως ιδεολογικά φορτισμένο και οριακά συλλογικό υποκείμενο πράγματι δεν μπορεί να είναι ποτέ ένοχος. Καταλαβαίνει κανείς όμως τι μπορεί να προκύψει εύκολα μέσω των διαφόρων ενώσεων-δεσμών. Και αυτό κατά την έννοια του fascis (δέσμη, πληθ. fasces) που ως αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα παρίστανε ράβδους δεμένες γύρω από ένα τσεκούρι και συμβόλιζε τη ισχυρή εξουσία των δικαστών που δεν σπάζει εύκολα. Και που έγινε σύμβολο του φασισμού στις πρώτες ομάδες φασιστών που σχηματίστηκαν στην Ιταλία τη δεκαετία του 1920. Εκεί οδήγησαν τα αδιέξοδα των ευρωπαϊκών κοινωνιών και πάνω απ’ όλα η οικονομική δυστυχία. Τότε είναι που εμφανίζονται οι διάφοροι πατερούληδες καλυπτόμενοι πίσω από «δημοκρατικές διαδικασίες» για να συνθλίψουν την ατομικότητα, με το κτίσιμο συγκεντρωτικών καθεστώτων. Τότε ο ολοκληρωτισμός είναι ήδη παρών. Συμπέρασμα; Ο μεγαλύτερος άμεσα ορατός εχθρός της δημοκρατίας είναι η οικονομική ανέχεια και δυσπραγία. Που δεν εξαγνίζεται με μακαρόνια.