Κοινή λογική

[Διάβασα σήμερα στον τοπικό μας τύπο πράγματα απίστευτα. Ακόμα τρίβω τα μάτια μου. Προσπαθώ να συγυρίσω το μυαλό μου για να μην τα παίξω και θυμάμαι:] 

1. Πότε σκέφτομαι λογικά; Σκέφτομαι λογικά, όταν το αποτέλεσμα των συλλογισμών που κάνω καταλήγει σε συμπέρασμα, σύμφωνα με τους κανόνες της τυπικής λογικής, την οποία αποδέχονται όλοι οι άνθρωποι, επειδή η φύση τούς προίκισε με κατάλληλες εγκεφαλικές δυνατότητες. Με αυτό τον τρόπο προχωρούν οι επιστήμες, τα μαθηματικά κατ’ εξοχήν. Σκέφτομαι λογικά, όταν επιχειρηματολογώντας μένω πιστός στο πλάτος και στο βάθος των εννοιών που χρησιμοποιώ. Διαφορετικά, κατασκευάζω (είτε εν γνώσει, είτε εν αγνοία) σοφίσματα. Οι βάσεις αυτής της λογικής είναι έμφυτες σε όλους τους ανθρώπους και καλλιεργούνται. Πρόκειται περί της κοινής λογικής. Τα ζώα δεν μπορούν να το κάνουν.

2. Ισχύει αυτή η κοινή λογική μόνον στις φυσικές κοινωνίες και δεν ισχύει στις σύγχρονες ανθρώπινες κοινωνίες του θετού δικαίου; Όχι βέβαια! Το αντίθετο συμβαίνει. Η κοινή λογική είναι ο στόχος και το ζητούμενο των ανθρώπων. Στις φυσικές κοινωνίες εκείνο που ισχύει δεν είναι η κοινή λογική αλλά ο νόμος του ισχυρού, το ένστικτο: είμαι βιολογικά πιο δυνατός, θα φας σφαλιάρα, θα σε κάνω ό,τι θέλω. Η ρατσιστική θεωρία του Χίτλερ δεν βασίστηκε στην κοινή λογική, όπως την ορίσαμε, αλλά στο might is right. Ο ισχυρός έχει δίκαιο. Η παραγωγικοί και επαγωγικοί «συλλογισμοί» της δεν είναι καν συλλογισμοί που μπορούν να αντέξουν στην κοινή ανθρώπινη λογική: στη φύση το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης, άρα ο μεγάλος (ισχυρός) άνθρωπος τρώει τον μικρό (αδύνατο). Και αυτό είναι σωστό, φάτε τους! Αυτό δεν είναι κοινή λογική, ανθρώπινη. Και δεν είναι κοινή λογική, επειδή (πέραν της ηθικής ανθρώπινης διάστασης) εκκινεί από μια αναπόδεικτη ιδεολογική «ορθότητα» (εγώ) η οποία οδηγεί με μαθηματική λογική αναγκαιότητα και ακρίβεια στην αλληλοεξόντωση, στην επικράτηση του ενός: μεταξύ των ισχυρών υπάρχουν ισχυρότεροι και πάει λέγοντας, μέχρι τελικής πτώσεως. Αυτοαναιρείται. Έτσι, ζητάμε από τα παιδιά στη Γ’ Λυκείου να αξιολογήσουν το επιχείρημα της χιτλερικής ιδεολογίας, ότι δηλαδή η πίστη σε ανώτερες και κατώτερες ανθρώπινες ράτσες είναι η «αιώνια θέληση που κυβερνά αυτόν τον κόσμο, να παραχωρεί τη νίκη στον καλύτερο και στον πιο δυνατό και να δέχεται την υποταγή των κακών και αδύναμων». (Έκφραση Έκθεση, Γ’ Λυκείου, σ. 75). Η κοινή λογική είναι αποκλειστικότητα και ίδιον των ανθρώπων. Η φύση είναι δέσμια των ενστίκτων της, εξ ορισμού εχθρική σε κάθε βάσανο ανθρώπινης κοινής λογικής.

3. Η κοινή λογική δεν είναι αυτή που αθώωσε τον Βαραββά και καταδίκασε τον Χριστό. Ο λαϊκισμός το έκανε, το έκανε η προπαγάνδα και η χειραγωγημένη κοινή γνώμη. Καμία σχέση με την κοινή λογική. H κοινή λογική αντίθετα, υπακούοντας στην τεκμηρίωση, φώναζε στον Πιλάτο να μην καταδικαστεί ο Χριστός και γι’ αυτό ο Πιλάτος ρώτησε τον όχλο να μάθει, τι κακό έκανε ο Χριστός. Και ο όχλος απάντησε με το νόμο της φύσης και της αγέλης: έτσι θέλουμε! Αλλά, και για το θύμα του λαϊκισμού, τον Σωκράτη – αχ αυτή η διαβολή. Τι σχέση μπορεί να έχει η καταδίκη του με την κοινή λογική; Απολύτως καμία.

4. Το μέτρο και η αριστοτελική μεσότητα ορίζονται ακριβώς από τον φρόνιμο. Ο φρόνιμος άνθρωπος δεν αποζητά οτιδήποτε αντιτίθεται στο «λογιστικόν», την κοινή δηλαδή λογική των ανθρώπων. Εξ ου και η φρόνηση είναι τέκνο της λογικής, της λογικής στην οποία φύσει συμμετέχουν όλοι οι άνθρωποι. Δεν γνωρίζει χρόνους, δε περιορίζεται σε τόπους.

5. Άλλο είναι η «κοινή γνώμη», άλλο «επανάσταση» κόντρα στους δειλούς, άλλο οι άδικοι νόμοι, άλλο οι διάφορες «λογικές» που κυκλοφορούν, άλλο η πολιτική δια της «λογικής»  πλαγιολίσθησης. Η κοινή λογική δεν συμπεριφέρεται κατά το δοκούν – ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει. Η κοινή λογική είναι κατανοητή και αποδεκτή από όλους, υπό το μέτρον της φρονήσεως. Να μη συγχέουμε τις έννοιες, να μην τις ταυτίζουμε, διαφορετικά θα καταλήξουμε σε σκοτεινά μονοπάτια. Στην «κοινή λογική» των ανθρώπινων κοινωνιών είναι που εδράζεται το φως, κάθε πολιτισμικό αγαθό και πρόοδος. Είναι επικίνδυνο να το ξεχνάμε.