Τζαμί η Αγια Σοφιά

Πατρίς, 13/07/2020

Η μετατροπή από την Τουρκία της Αγίας Σοφίας σε τζαμί δεν με λύπησε, δεν με στεναχώρησε, δεν με εξόργισε αλλά μάλλον με ανακούφισε -ναι, καλά διαβάσατε- αφού πρώτα με έκανε να αηδιάσω. Εξ αρχής, καταλαβαίνω ότι θα πρέπει να το εξηγήσω.

Δεν είναι θέμα απόφασης ενός ανθρώπου, του Ερντογάν δηλαδή. Όσοι αναφέρονται στον ισλαμιστή Τούρκο πρόεδρο, «ξεχνούν» (δεν γνωρίζω γιατί) ότι πίσω του κρύβεται μία ολόκληρη τουρκική πολιτική, σταθερή σε βάθος πολλών δεκαετιών, με δεξαμενές σκέψης και εκατομμύρια υποστηρικτές. Δεν «φταίει» μόνον ο «κακός σουλτάνος». Ο άνθρωπος εκφράζει τις αναθεωρητικές, μαξιμαλιστικές, μεγαλοϊδεατικές επιδιώξεις της χώρας του. Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι η πολιτική -και μάλιστα των χωρών που δεν έχουν δημοκρατική παράδοση και προβάλλουν επεκτατικές βλέψεις, το ζήσαμε και εμείς- δεν καθορίζεται μόνον από γεωπολιτικές παραμέτρους ή υπολογισμούς ισορροπιών, ούτε προφανώς από το διεθνές δίκαιο, αλλά ορίζεται από έντονα βουλητικά και ιδεολογικά στοιχεία. Αυτή είναι η περίπτωση της σημερινής Τουρκίας, περίπτωση ιδιαίτερη και απροβλέπτως προβλέψιμη. Σε αντίθεση με μας, είναι μία χώρα με μεγάλη έκταση, μεγάλο ποσοστό νέων ανθρώπων στο συνολικό πληθυσμό και υψηλότατο ρυθμό γεννήσεων. Είναι, άρα, μεγάλο δέλεαρ για τις παγκόσμιες ηγεμονίες. Όμως δεν είναι η έκταση που κάνει μια χώρα μεγάλη (και αυτό δεν ισχύει μόνο για την Τουρκία) αλλά η χώρα είναι που δίνει αξία στην εδαφική της έκταση. Εδώ μπορεί να είμαστε υπερήφανοι. Επιπλέον, η Τουρκία άρχισε να μεγαλύνεται σταθερά από το 1974, μετά την εισβολή στην Κύπρο. Από τότε, ελλαδοτουρκικές σχέσεις και Κύπρος δεν μπορούν να ξεχωρίσουν.

Η Αγία Σοφία ανήκει στην ανθρωπότητα ως πολιτιστική κληρονομιά, είναι σύμβολο της Ορθοδοξίας και ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου, όπως θαρραλέα δήλωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η Αγία Σοφία ομιλεί βαθιά στο συναίσθημα και στην ευαίσθητη συνείδηση του ιστορικού Ελληνισμού. Οι Τούρκοι δεν τα απεδέχθησαν ποτέ αυτά, επειδή την αντιλαμβάνονται ως τρόπαιο κατάκτησης (πάντα αυτό έκαναν) και ως σύμβολο επιβολής του Ισλάμ στους απίστους. Υπήρξε εκ μέρους τους μία διαρκής εκβιαστική απειλή. Από το 1453 (και ας επιμένουν μερικοί να τους λένε Οθωμανούς) έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι, ώστε με την Αγια Σοφιά να κάνουν ότι θέλουν, αφού πάντα δυσφορούσαν με την απόφαση του Κεμάλ, που την έκανε μουσείο, και τις όποιες πιέσεις της διεθνούς κοινότητας.

Τώρα θεώρησαν ότι ήρθε η ώρα να απλωθούν επάνω στη φαντασίωση της μεγάλης Τουρκίας. Οι άνθρωποι ονειρεύονται να ηγηθούν του μουσουλμανικού κόσμου και το τζαμί της Αγίας Σοφίας τους προσφέρει την ιδανική Νέα Μέκκα. Να η ιδεολογία και οι μεγαλοϊδεατισμοί που λέγαμε. Με λίγη ευελιξία και διαλλακτικότητα όμως προς τους μαλθακούς δυτικούς (και εμείς δυτικοί είμαστε), με ολίγον «ευρωπαϊκό» προφίλ, θα μπορούσαν να έχουν πολύ περισσότερα. Σκεφτείτε τι θα γινόταν, εάν έλεγαν (!) ότι η Αγία Σοφία θα μπορεί να λειτουργεί και ως χριστιανικός ναός; Όλοι οι καλοθελητές θα εγκωμίαζαν τη σύγχρονη, ανεκτική και πολυπολιτισμική Τουρκία, με όλα τα «συμμαχικά» συμπαρομαρτούντα. Οι Τούρκοι δεν το επέλεξαν, γιατί τα θέλουν όλα. Θα μου πουν πολλοί για πετρέλαια, οικονομίες, συμμαχίες, ζυγαριές, ψηφοφόρους. Επιμένω ότι είναι κάτι πολύ βαθύτερο.

Εδώ είναι που θα πρέπει να αιτιολογήσω τα συναισθήματά μου. Προσωπική μου άποψη είναι ότι από τη στιγμή που δεν μπορούσα ως Ορθόδοξος να λειτουργηθώ στην Αγια Σοφιά, γιατί να λυπηθώ και να στεναχωρηθώ για ένα «μουσείο»; Δεν είναι θέμα αρχιτεκτονικής και εικονογραφιών. Για τα σύνορα της ψυχής μου, εκκλησία ήταν και Ναός της Ορθοδοξίας θα παραμείνει, ακόμα και εάν την μετατρέψουν σε χαμάμ! Προσοχή όμως. Δεν είναι θέμα διμερούς διαφοράς με την Ελλάδα, όπως δεν είναι και τα τζαμιά, παρόλο που εμείς έχουμε ανοήτως αναγάγει την Τουρκία σε θεματοφύλακα των απανταχού της γης Μουσουλμάνων.

Οδυρόμενος (τρόπος του λέγειν) ο δυτικός κόσμος ανησυχεί, επειδή με την ενέργειά της αυτή η Τουρκία απομακρύνεται, όπως λένε, από τις αξίες της Ευρώπης. Εδώ είναι που αρχίζει η αηδία μου. Μα την αλήθεια, είναι μήπως κάτι πρωτοφανές; Από πότε και πώς είχε κοινές αξίες ο Τούρκος με την Ευρώπη για να μπορεί τώρα να τις εγκαταλείπει; Σε ποιο κοινωνικό, οικογενειακό και πολιτικό του δίκαιο είναι χαραγμένες; Ποιος έδωσε το δικαίωμα στον Τούρκο να συμπεριφέρεται, όπως συμπεριφέρεται; Δεν είναι οι «μεγάλες» χώρες της Δύσης, αυτές που μετράνε πάντα τους λαούς με το χρήμα, το εμπόριο και την οσμή του πετρελαίου; Δεν είναι η ορθόδοξη, πλην όμως κυνική και πονηρή Ρωσία που ερωτοτροπεί με τον Ερντογάν; Μην μας πει κιόλας αύριο ο Πούτιν ότι τον πιέζει για να αλλάξει την απόφαση – παραμερίζεται έτσι και το ανήμπορο Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη. Ναι, ξέρω. Συμφέροντα, ανταγωνισμοί, ενέργεια, ισορροπίες. Ο λεγόμενος «πολιτισμένος κόσμος» βρίσκεται προ εκπλήξεως, εάν είναι ειλικρινής, επειδή διαπιστώνει ότι η σύγκρουση των πολιτισμών δεν είναι εφεύρημα του Χάντιγκτον. Αντιλαμβάνεται, φευ, ότι όποιος αφήνει τις ρίζες του, αποξενώνει τον εαυτό του; Αμ δε που το καταλαβαίνουν οι έμποροι των εθνών. Η σύγκρουση θα έρθει αργά ή γρήγορα, ως αποτέλεσμα της πλεονεξίας. Και να, η αηδία μου εντείνεται από την υποκρισία και το «ενδιαφέρον» – από το ισοδύναμο της αδιαφορίας. Ήδη, οι Αμερικανοί εξαντλούνται μόνο στη διαφύλαξη της επισκεψιμότητας της Αγίας Σοφίας. Μπίζνες. Οι θλιβεροί Εγγλέζοι υποστηρίζουν τον Ερντογάν ξεκάθαρα. Οι άλλοι δηλώνουν θλίψη και απογοήτευση. Και μέχρι πού φτάνει η διαμαρτυρία του διεθνούς τύπου; Μέχρι το «μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς», το «εμβληματικό μνημείο», το «σύμβολο», το «κόσμημα». Κληρονομιά τίνος, μνημείο τίνος, σύμβολο σε τι; Μουγκαμάρα. Εν ονόματι της κοσμικότητας, σχεδόν πουθενά ο Χριστιανισμός. Εδώ που τα λέμε, δεν περίμενα και κάτι καλύτερο. Οι «ισχυροί» έχουν άλλες προτεραιότητες, Εν τούτοις, για μας η Αγιά Σοφιά συναιρεί αρμονικά το ιδανικό της Ρωμιοσύνης. Έχουμε λόγους να νοιαζόμαστε.

Ναι, αλλά τελικά ανακουφίστηκα – καλά ξαναδιαβάσατε. Ανακουφίστηκα, επειδή η Τουρκία δείχνει για μια ακόμα φορά το εθνικιστικό της πρόσωπο και αποκαλύπτεται στους τυφλούς, φτύνοντας κατάμουτρα την ανθρωπότητα. Αποκάλυψη, ξανά και τώρα, για όσους κάνουν πως δεν γνωρίζουν ποια είναι η μάστιγα της Ασίας. Επιτέλους, έχουμε απαλλαγεί και από αυτόν τον εκβιασμό. Να δούμε τι άλλο θα έχει σειρά. Οι Τούρκοι, με την απόφασή τους αυτή, αφαίρεσαν από τους Ευρωπαίους την ονείρωξη κάθε νομικίστικης πρόφασης περί της ευρωπαϊκής της πορείας και σε εμάς ειδικά διέλυσαν το όποιο επιχείρημα ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας δεν θα είναι πάντα ναρκοθετημένοι. Θα το καταπιεί και αυτό ο «διεθνής παράγων» με καλογραμμένα λόγια. Εμείς ως Έλληνες τι θα ζητάμε, αν θα ζητάμε κάτι, από εδώ και πέρα; Να ξαναγίνει μουσείο; Ανακουφίστηκα, επειδή ο ισλαμιστής Ερντογάν μάς γλύτωσε από μεγάλα διλήμματα. Ίσως είναι και η ειλικρινής απάντηση στο ερώτημα για το δέον γενέσθαι και για το εάν είναι δυνατόν η Ελλάδα να συνυπάρξει με τη σημερινή Τουρκία υπό όρους ισότητας, τίμιας συνεργασίας, ειρήνης και ηρεμίας. Ανακουφίστηκα, επειδή η τελευταία αυτή πρόκληση των Τούρκων, μαζί με τις φανερές πλέον επιδιώξεις τους και την ευθεία αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, ίσως λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά προς τα καθόλου αντανακλαστικά μας. Ίσως, εάν μας ενδιαφέρει ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Είναι αυτονόητο ότι όχι μόνον η κυβέρνηση αλλά και σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος θα πρέπει να αναδείξουν διεθνώς και με κάθε πρόσφορο μέσον την απύθμενη αυτή προσβολή προς την ανθρωπότητα. Δεν είναι όμως αρκετό. Τα σύννεφα μαζεύονται και η ελληνική κοινωνία δεν έχει άλλη επιλογή παρά να ξυπνήσει από το λήθαργο της εσωστρέφειας, αφού η εθνική ζωή δεν προχωρά από του αυτομάτου. Επηρεάζεται τα μέγιστα και αρνητικότατα από τους γείτονες. Πόσες ακόμα  αποδείξεις θέλουμε;

Φαίνεται ότι το έχει ο Ιούλιος να φορτώνεται όλο και περισσότερο. Θα δούμε άραγε εκδηλώσεις καταδίκης και πορείες, θα διαβάσουμε κανένα ψήφισμα για την Αγια Σοφιά, κάτι για τα σαράντα έξι χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο ή τα είπαμε όλα αγωνιστικά στις διαδηλώσεις για τις διαδηλώσεις, για τους πρόσφυγες, για τις ανεμογεννήτριες και τα γράψαμε όλα στις ζαρντινιέρες με τον Μεγάλο Περίπατο;