Στο αγγλικό κείμενο της Συμφωνίας με τα Σκόπια και στο άρθρο 1, παρ. 3,b χρησιμοποιείται όρος nationality (εθνικότητα) τον οποίο το ελληνικό κείμενο μεταφράζει ως ιθαγένεια. Στην πράξη είναι πάντως γεγονός ότι και οι δύο αγγλικοί όροι εναλλάσσονται και χρησιμοποιούνται για την ιθαγένεια.
Μια ματιά όμως στο άρθρο 15 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
1) “Everyone has the right to a nationality”
2) “No one shall be arbitrarily deprived of his nationality nor denied the right to change his nationality”
φανερώνει ότι το nationality είναι σημαντικότερο για να αποκτήσει κανείς πλήρη αναγνώριση εντός του διεθνούς δικαίου, αφού 1) ο κάθε ένας δικαιούται να έχει μια εθνικότητα – ταυτότητα την οποία 2) δεν μπορεί κανείς να του στερήσει αυθαίρετα αλλά ούτε και να του αρνηθεί το δικαίωμα να την αλλάξει.
Για το citizenship δεν γίνεται λόγος στην Οικουμενική Διακήρυξη. Είναι μία πιο στενή έννοια, που έχει να κάνει με τις σχέσεις πολίτη και κράτους, με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Δεν συνοδεύεται κατ’ ανάγκην από nationality – εθνικότητα. Προφανώς. Ενώ το δικαίωμα στο nationality – ταυτότητα και στην αλλαγή του είναι καθολικό βασικό ανθρώπινο δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, δεν ισχύει το ίδιο και στον ίδιο βαθμό για το citizenship. Τα κράτη έχουν σε αυτό το σημείο διαφορετική προσέγγιση και νομοθεσία.
Επομένως, αφού στο αγγλικό κείμενο της Συμφωνίας χρησιμοποιείται ο όρος nationality, στα Σκόπια αναγνωρίσαμε εθνικότητα – ταυτότητα.
Η προσέγγιση του ζητήματος εκ μέρους σας είναι εσφαλμένη. Η αγγλική έννοια “nationality” αποδίδεται στην ελληνική νομικη ορολογία ως “ιθαγένεια” και σε καμία περίπτωση ως “εθνικότητα”.
Αποχρώσα ένδειξη αποτελεί το γεγονός ότι έτσι αποδίδεται στην ταυτότητά μας.
Για περαιτέρω διευκρινίσεις: https://sarantakos.wordpress.com/2018/07/06/nationality/
Να μου επιτρέψετε να επιμείνω. Γνωρίζω το κείμενο, στο οποίο παραπέμπετε, και εκτιμώ βαθύτατα τον συγγραφέα. Αναφέρεται μάλιστα και στις αποδόσεις του όρου στα λεξικά. Ορθά, κατά τη γνώμη του, η βαριά λέξη εδώ είναι το «νομικός». Πάντως, στις κυπριακές ταυτότητες, όπως είναι και η δική μου, το nationality μεταφράζεται ως υπηκοότητα μόνον. Δεν έχει δίκαιο όμως όταν λέει ότι “όποιος έχει Greek nationality είναι Greek national (Ελλην πολίτης/υπήκοος) και όποιος έχει Greek citizenship είναι επίσης Greek citizen”. Ένας Έλληνας Κύπριος δεν είναι αυτόματα και Έλληνας πολίτης! [Υπήρχε και ένα σχέδιο Ανάν που ήθελε να κατασκευάσει κυπριακό έθνος. Θα βόλευε πολλούς]. Έχω και ελληνική υπηκοότητα. Μία όμως εθνικότητα, Έλληνας, αλλά δύο υπηκοότητες. Εγώ όμως εστίασα κάπου αλλού. Άλλωστε, είπα στην αρχή ότι “στην πράξη είναι πάντως γεγονός ότι και οι δύο αγγλικοί όροι εναλλάσσονται και χρησιμοποιούνται για την ιθαγένεια”. Όμως, αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις, κατά τον Αντισθένη. Επικεντρώθηκα στο γεγονός ότι στη Χάρτα χρησιμοποιείται ο όρος nationality γιατί δεν εμπεριέχει νομικές δεσμεύσεις, πράγμα αυτονόητο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα κράτη δεσμεύονται από νομικούς όρους. Το nationality είναι το μόνο που αλλάζει κατά βούλησιν ο ελεύθερος άνθρωπος, σε αντίθεση με τους άλλους δύο όρους.“No one shall be arbitrarily deprived of his nationality nor denied the right to change his nationality”. Αντίθετα όμως, δεν αποκτά κανείς υπηκοότητα/ιθαγένεια κατά βούλησιν. Το περιεχόμενο του όρου στη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών δεν περιορίζεται απλά από νομικά κείμενα. Στα Ελληνικά ειδικά. Είναι βαριά η έννοια του έθνους στη γλώσσα μας. Οι νομικές μεταφραστικές συμφωνίες δεν είναι η ζωντανή γλώσσα που αναπτύσσεται και νοηματοδοτείται στο στόμα του λαού. Ακόμα και το ιθαγένεια είναι “βαρύ”. Ετυμολογικά το ιθαγενής ερμηνεύεται ως “αυτόχθων”. Πόσο αυτόχθονες είναι οι φίλοι μας οι Σλαβομακεδόνες στη Μακεδονία, που υπήρχε ως όνομα 1000 χρόνια πριν από αυτούς; Μία υποσημείωση στον όρο nationality θα αρκούσε: εννοούνται οι πολίτες/υπήκοοι της “Βόρειας Μακεδονίας”. Επιμένω λοιπόν, σε σχέση πάντα με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι στο αγγλικό κείμενο τους αναγνωρίσαμε κάτι πολύ περισσότερο από υπηκοότητα/ιθαγένεια. Και για να μην παρεξηγούμαστε. Η σύνθετη ονομασία ήταν μονόδρομος. Θεωρώ όμως ότι υπάρχουν αλλού σοβαρά θέματα.
Κύριε Κωνσταντίνου, κάποιος σχολιαστής με παρέπεμψε στο κείμενό σας. Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια αλλά νομίζω ότι έχετε λάθος να αποδίδετε “εθνικότητα” το nationality.
Το ίδιο το επιχείρημά σας στρέφεται εναντίον σας. Επικαλείστε το άρθρο 15 της Οικουμενικής διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που λέει:
1) “Everyone has the right to a nationality”
2) “No one shall be arbitrarily deprived of his nationality nor denied the right to change his nationality”
Όμως η επίσημη μετάφραση του άρθρου, από τον ιστότοπο της Ύπατης Αρμοστείας,
https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk
λέει:
ΑΡΘΡΟ 15
Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.
Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.
Βλέπετε λοιπόν ότι στις επίσημες αποδόσεις το nationality αποδίδεται ιθαγένεια.
Σας ευχαριστώ και εγώ κ. Σαραντάκο που προχωράτε τη συζήτηση. Το θέμα που έθιξα δεν είναι μεταφραστικό. Πουθενά δεν αμφέβαλλα για τη επίσημη μετάφραση του nationality και τις νομικές δεσμεύσεις που συνεπάγεται. Η ένστασή μου, με την αναφορά στην Οικουμενική διακήρυξη, ξεκινά από το σημαινόμενον του ίδιου του κειμένου και όχι από το σημαίνον που επιλέγεται στην ελληνική μετάφραση. Κάτι δηλαδή (ξαναλέω) που είναι βασικό ατομικό ανθρώπινο δικαίωμα και το κάνει ο καθείς ό,τι και όπως θέλει, έρχεται σε αντίθεση με το citizenship – Staatsangehoerigkeit, τα οποία δεν είναι θέμα ατομικής βούλησης αλλά υπόθεση κρατικής νομολογίας. Τα δεύτερα έχουν περιορισμούς, το πρώτο όχι. Έτσι εύκολα ικανοποιείται το δικαίωμα στην ιθαγένεια; Ξέρουμε τις δυσκολίες. Επαναλαμβάνω: όπως περιγράφεται στη διακήρυξη. Το ατομικό αυτό ανθρώπινο δικαίωμα, με τη ντε φάκτο επιλεγείσα μετάφραση του nationality, παραχωρήθηκε σε μία κρατική οντότητα, η οποία μπορεί να το κάνει ό,τι θέλει με τη βούλα της Οικουμενικής διακήρυξης. Μεταφέροντας το ατομικό στο συλλογικό. Άλλο τα άτομα όμως και άλλο οι λαοί. Δεν θα επιχειρηματολογήσω για τα παρεπόμενα. Και προς Θεού. Δεν υπάρχει κανένα πολιτικό υπόβαθρο στη συλλογιστική μου. Ούτε κάνω ιστορία. Πέρα από μεταφράσεις: εγώ τελικά έχω δύο εθνικότητες, δύο ιθαγένειες, δύο υπηκοότητες; Η μήπως το πρόβλημα λύνεται εύκολα, επειδή δεν θα πρέπει να έχω καμία εθνικότητα; Η απόδοση δηλαδή του natiοnality, μια χαρά συμβαδίζει με τα έθνη-κράτη. Και έτσι τελειώνουμε. Μας καλύπτει; Με τις ευχαριστίες μου και πάλιν.
Καλημέρα. Νομίζω ότι εξηγούνται αυτά στην εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών. Αν δεν κάνω λάθος, εσείς έχετε δύο υπηκοότητες/ιθαγένειες.
Καλημέρα! Σίγουρα. Το ερώτημά μου ήταν ρητορικό. Νιώθω, πάντως, ότι μόνον η “ελλαδίτικη” ταυτότητά μου με προσδιορίζει ως Έλληνα. Είναι αυτό το ίθα- και η ετυμολογία του. Ένα σκαλί πιο πάνω. Στην κυπριακή αναγράφεται “υπηκοότητα”. Το υπηκοότητα” της κυπριακής με προσδιορίζει μόνον ως πολίτη του κυπριακού κράτους. Όπως και τους Τούρκους – Κυπρίους της Κύπρου. Όπως το Staatsangehoerigkeit.
Κύριε Κωνσταντίνου, διάβασα την ανταλλαγή απόψεων που είχατε με τον κ. Σαραντάκο και πιστεύω ότι ως προς το άρθρο 15 της Διακήρυξης έχετε λάθος. Αυτό που ορίζει η `παράγραφος 1 είναι ότι καθένας δικαιούται μια ιθαγένεια, μια υπηκοότητα, ένα νομικό δεσμό με ένα κράτος. Δεν πρόκειται γαι “δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού”: πρόκειται για το δικαίωμα να μην είσαι μετέωρος, το δικαίωμα να υπάρχει μια χώρα όπου να μη χρειάζεσαι άδεια για να ζήσεις και να δουλέψεις.
Το άρθρο 15 επιβάλλει περιορισμούς και υποχρεώσεις στα κράτη που αποδέχονται τη Διακηρυξη: φερ΄ειπείν να χορηγούν την οικεία ιθαγένεια στα έκθετα που βρίσκονται στο έδαφός τους, διότι αλλιώς τι ιθαγένεια θα είχαν; Επίσης να μη στερούν την ιθαγένεια ούτε από τους χειρότερους κακούργους, διότι και πάλι, ποιο άλλο κράτος θα τους δεχόταν; ή, σε περίπτωση που ένα κράτος προσαρτά ένα έδαφος που προηγουμένως δεν του ανήκε, να πολιτογραφεί τους κατοίκους του εδάφους αυτο, ή τουλάχιστον να τους δίνει το δικαίωμα να πολιτογραφηθούν, πάλι για να μη μείνουν χωρίς ιθαγένεια.
Η διάκριση μεταξύ national και citizen που υπάρχει σε ορισμένες αγγλόφωνες χώρες (οι κάτοικοι της Αμερικανικής Σαμόας π.χ. είναι US nationals αλλά όχι US citizens) είναι κατάλοιπο του αποικιοκρατικού παρελθόντος και δεν αντιστοιχεί με κανένα τρόπο στη διάκριση μεταξύ ιθαγένειας = υπηκοότητας και εθνοτικής καταγωγής (αυτό που λέμε π.χ. “Ελληνας το γένος”, που είστε κι εσείς και θα ήσασταν ακόμα κι αν δεν είχατε την ελληνική ιθαγένεια και που ήταν κι ο Κωνσταντινουπολίτης παππούς μου και πριν έρθει φυγάς στην Ελλάδα το 1915).
Καλημέρα σας! Για τη νομική διάσταση του ζητήματος, δεν έχω να πω κάτι, ούτε μπορώ βεβαίως να διαφωνήσω. Δεν είμαι άλλωστε και νομικός. Επιμένω όμως ότι το nationality δεν είναι θέμα μια απλής απόδοσης στη μετάφραση. Υπάρχουν εγγενείς συνυποδηλώσεις στις λέξεις. Ο προβληματισμός μου είναι γλωσσικός. Και ο ίδιος, άλλωστε, ο όρος “ιθαγένεια” έχει την έννοια του ντόπιου. Δεν είναι απλά υπηκοότητα. Το γεγονός ότι στη Χάρτα δεν προτιμήθηκε άλλος όρος, παρά το nationality, με προβλημάτισε πολύ. Ξεκινώ πάντα από τη χρήση του nationality και από τα συμπαρομαρτούντα που επικαλύπτει. Άλλοι το λένε υπηκοότητα (π.χ. Κύπρος, Γερμανία – στη μεγάλη Βρετανία, κάτω από το nationality, αναγράφεται British citizen) και άλλοι ιθαγένεια στη μετάφραση. Win win situation. Γι’ αυτό είπα ότι δώσαμε κάτι παραπάνω. Στο κάτω κάτω, ζήτημα ανταπόκρισης ή όχι στο δικαίωμα του nationality υφίσταται μόνον από το κράτος προς το οποίο απευθύνεται ο ενδιαφερόμενος. Γιατί έπρεπε να υπάρχει και η δική μας συναίνεση; Διακρατικές-διεθνείς συμφωνίες, θα πει κανείς. Δεν κάνω πολιτικό σχόλιο. Γιατί οι φίλοι μας να ζητάνε να τους “επιτρέψουμε” κάτι που είναι δική τους αρμοδιότητα; Εάν συμβάδιζε με το επίθετο του ονόματος “Βόρεια Μακεδονία” θα ήταν αυτονόητο. Νομίζω όμως, επειδή ακριβώς ο συνδυασμός του macedonian με το natiοnality υπερβαίνει τα σύνορα, εδώ ακριβώς θεωρώ ότι υπάρχει θέμα.