⇒ Ο μεγάλος μας παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος στην πρώτη Βαλκανική Διάσκεψη (που είχε οργανωθεί στην Αθήνα το 1930 με την πρωτοβουλία του διακεκριμένου πολιτικού Αλέξανδρου Παπαναστασίου) με σκοπό τη συμφιλίωση και την ειρηνική συμβίωση των λαών, τονίζει στην εισήγησή του ότι αυτό πρέπει να επιδιωχθεί μέσα από το σχολείο και την παιδεία, εστιάζοντας στο μάθημα της Ιστορίας. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα, όπως υπάρχει στο βιβλίο Έκφραση-Έκθεση της Γ΄ Λυκείου υπό τον τίτλο «Παιδεία και εθνική μόρφωση». Είναι και μία συνεισφορά στη συζήτηση αφού «ο τρόπος διδασκαλίας της Ιστορίας στο σχολείο θα τεθεί στον εθνικό διάλογο» όπως λέει αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας Σία Αναγνωστοπούλου. Κατά την άποψή της μάλιστα «τα σχολικά βιβλία της Ιστορίας πρέπει να αλλάξουν. Πρέπει να πάψει να μπαίνει σε καλούπια εθνόμετρου η έρευνα και η άποψη των επιστημόνων για την Ιστορία και όπως αυτή διδάσκεται στο σχολείο». Βεβαίως πρέπει να αλλάξουν τα βιβλία της ιστορίας – και σύντομα. Προς τα πού όμως; Στην ομιλία του ο Δελμούζος υπερασπίζεται το χρώμα κάθε εθνικής φυσιογνωμίας, αφού «ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι κάτι αόριστο και αχρωμάτιστο, αλλά η συνισταμένη από εθνικούς πολιτισμούς». Ας τον ακούσει η κ. Αναγνωστοπούλου:
“Η ανθρώπινη ζωή, όσο φτάνει η ιστορία, πάντα φανερωνόταν με ορισμένο ομαδικό χρώμα και όχι αχρωμάτιστη. Και πολύ περισσότερο σήμερα η ανθρωπότητα δεν είναι αχρωμάτιστη και ανοργάνωτη μάζα, ένα τυχαίο άθροισμα ανθρώπων, παρά ένα σύνολο από διάφορους λαούς. Στην προσπάθεια που κάνει καθένας τους για να συντηρήση τον εαυτό του, πραγματώνει η ανθρωπότητα το ένστικτο για τη δική της αυτοσυντήρηση. Στον καθένα τα μέλη του έχουν πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ τους, και αυτά τους ορίζουν μια ξεχωριστή ψυχολογία και ιδιοσυγκρασία, την εθνική τους φυσιογνωμία. Με τα στοιχεία αυτά είναι ζυμωμένη όλη η ύπαρξη του ατόμου, μ’ αυτά αισθάνεται, σκέπτεται, ζει. Γι’ αυτό ο κάθε άνθρωπος ζει αληθινά και εντατικά τον εαυτό του κυρίως στον τόπο, στο έθνος, που ασύνειδα τον έχει μορφώσει. Το ίδιο και ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι κάτι αόριστο και αχρωμάτιστο, αλλά η συνισταμένη από εθνικούς πολιτισμούς. Ανθρώπινη γλώσσα είναι η τουρκική, η βουλγαρική, η σερβική, η ελληνική κτλ. και όχι η εσπεράντο. Στους εθνικούς πολιτισμούς έχει αποθέσει η ανθρωπότητα τους θησαυρούς της, και σ’ αυτούς βρίσκομε ζωντανές τις ανθρωπιστικές αξίες, όσες δηλαδή δεν αντιμάχονται την ηθική”.
