Και σήμερα περί προσφυγιάς.
→ Ο Félix Sartiaux στο συνοπτικό, γλαφυρό και με επιστημονική πληρότητα βιβλίο του “Η Ελληνική Μικρασία, από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ο αιώνα” αναφέρεται στα συμφέροντα και στον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων στη Μικρά Ασία και βεβαίως στο διωγμό και στη συστηματική εξόντωση του ελληνικού στοιχείου από τους μάστορες στις γενοκτονίες Τούρκους. Πρώτη και καλύτερη τότε σύμβουλος των Πασάδων η γερμανική πολιτική – άξια μάνα του ολοκληρωτισμού – που σήμερα νομίζει ότι προσπαθεί να ξεπλύνει με τους πνιγμένους πρόσφυγες του Αιγαίου παλιές αμαρτίες. Χωρίς να πείθει για την ειλικρίνεια των προθέσεών της αλλά μάλλον να αποκαλύπτει την προφανή διαχρονική επιδίωξή της να κρατά μακριά από τη γη των Αρίων δύσχρηστα προβλήματα:
«Επί τριάντα έτη η Γερμανία είχε ελεύθερο πεδίο δράσης στην Τουρκία. Στην αρχή την ενδιέφερε μόνο ως προς τη διάθεση των βιομηχανικών της προϊόντων, ως ένα πεδίο δράσης των οικονομικών και εμπορικών της συναλλαγών. Αλλά από το 1913 οι Γερμανοί πολιτικοί σχολιαστές μιλούσαν ήδη για γερμανική αποίκιση της Μικράς Ασίας: «Η μόνη λύση στο Ανατολικό ζήτημα, που θα ευνοούσε τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία», έγραφε ο Ritter στο έργο του Berlin-Bagdad, «θα ήταν η συμμαχία των κρατών της Κεντρικής Ευρώπης ως Προστάτιδων Δυνάμεων της Μικράς Ασίας, με το προνόμιο να μπορούν να αποικίσουν τη χώρα». Αδειάστε τη Μικρά Ασία από τα ιθαγενή στοιχεία που σας στέκονται εμπόδιο, έλεγε εκείνο τον καιρό η Πρωσσική κυβέρνηση στους Ταλαάτ και Εμβέρ· είσαστε δάσκαλοι στην τέχνη της εκκένωσης. Και εμείς θα αντικαταστήσουμε αυτούς τους σκύλους τους Έλληνες, τους ταραχοποιούς και άπληστους, με καλούς και τίμιους, εργατικούς Γερμανούς, υποταγμένους και υπάκουους, οι οποίοι θα σας αποδώσουν στο εκατονταπλάσιο αυτό που η εξαφάνιση των Ελλήνων θα σας έχει στερήσει· και τα οφέλη από την επιχείρηση θα είναι για σας σημαντικότερα απ’ ό,τι όλοι οι θησαυροί του χαλίφη».
Félix Sartiaux, Η Ελληνική Μικρασία, από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ο αιώνα, Ιστορητής, 1993 , σσ. 157-159.