Πολλαπλό βιβλίο. Να υπενθυμίσουμε κάποια γνωστά πράγματα, αλλά ίσως παραγκωνισμένα. Επί υπουργίας Αρσένη, με το Νόμο 2525/97 (άρθρο 7, παρ. 2) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η εισαγωγή στα σχολεία περισσοτέρων του ενός διδακτικών βιβλίων (εναλλακτικό ή πολλαπλό βιβλίο). Επρόκειτο, τότε, για επαναφορά σε ισχύ του άρθρου 60 του ν. 1566/1985 και της παραγράφου 2:
«Τα διδακτικά βιβλία γράφονται με βάση τα αναλυτικά προγράμματα και τα προγράμματα σπουδών. Η συγγραφή των διδακτικών βιβλίων γίνεται είτε με προκήρυξη διαγωνισμού είτε με ανάθεση σε έναν ή περισσότερους συγγραφείς ή νομικά πρόσωπα ύστερα από πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος είτε με απευθείας ανάθεση σε συγγραφείς ή σε νομικά πρόσωπα ή σε ομάδες εκπαιδευτικών που αποσπώνται κατά κύρια απασχόληση και χωρίς ιδιαίτερη αμοιβή στο Π.Ι. για τη συγγραφή αυτή. Στις ομάδες εκπαιδευτικών για τη συγγραφή των διδακτικών βιβλίων μπορούν να μετέχουν και σύμβουλοι ή πάρεδροι του Π.Ι., καθώς και άλλοι ειδικοί επιστήμονες.
Καθιερώνεται η εισαγωγή στα σχολεία περισσότερων από ένα διδακτικών βιβλίων για το μαθητή σε μαθήματα που αυτό κρίνεται απαραίτητο. Στην περίπτωση αυτή τα διδακτικά βιβλία είτε γράφονται από ειδικές συγγραφικές ομάδες που συγκροτούνται για κάθε βιβλίο με απόφαση του Συντονιστικού Συμβουλίου του Π.Ι. είτε προέρχονται με επιλογή από το ελεύθερο εμπόριο, με τις διαδικασίες που προβλέπονται από το άρθρο 60 του ν. 1566/1985. Το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης των βιβλίων ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, εκτός εάν υπάρχει αντίθετη συμφωνία».
Αφήνοντας κατά μέρος τα κρατικά πήγαινε έλα για τον έλεγχο του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων και τις πιέσεις του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά τον 19ο αιώνα και την πρώτη δεκαετία του 20ου, αξίζει να σταθούμε στο 1917, όταν η μεταρρυθμιστική κυβέρνηση Βενιζέλου σε συνεργασία με τον δημοκρατικό Εκπαιδευτικό Όμιλο εξέδωσε νέα διδακτικά και εκπαιδευτικά σχολικά βιβλία. «Οι συγγραφείς είχαν απόλυτη ελευθερία και μόνο τις γενικές οδηγίες του Υπουργείου ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν. Ο αριθμός των εγκεκριμένων βιβλίων ήταν απεριόριστος, ενώ μία φορά το χρόνο συντασσόταν κατάλογος εγκεκριμένων βιβλίων που δημοσίευε η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και έστελνε στα σχολεία. Ο σύλλογος των διδασκόντων κάθε σχολείου, μετά από εισήγηση του καθηγητή που πρόκειται να διδάξει το σχετικό μάθημα, όριζε ποια από τα εγκεκριμένα βιβλία θα εισαχθούν στις τάξεις κατά το επόμενο σχολικό έτος. Ίσως είναι η πρώτη φορά που εισάγεται με τέτοιο φιλελεύθερο τρόπο η νομοθεσία περί διδακτικών βιβλίων, δίνοντας μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας στους συγγραφείς, καθώς δεν επιβάλλεται η χρήση ενός βιβλίου στα σχολεία και μειώνεται η παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας στη διαδικασία παραγωγής και διάδοσης τους» [Θανάσης Κοπάδης, esos.gr, 25-02-2021].
Έφυγε ο Βενιζέλος και το πράγμα σκόνταψε.Ύστερα έρχεται η δικτατορία του Μεταξά. Με μία σειρά ενεργειών, επιτρέπεται η χρήση μόνο βιβλίων εγκεκριμένων από το υπουργείο. Το 1952 η δικτατορία του Πάγκαλου παίρνει επάξια τη σκυτάλη. Ελέγχει βιβλία και ιδέες. Το ένα και μοναδικό βιβλίο βασιλεύει, πράγμα που γίνεται μέχρι τις μέρες μας.
Το θέμα επανέρχεται, με την πρόθεση του υπουργείου να επαναφέρει, όπως γράφεται στον τύπο, το πολλαπλό βιβλίο. Τα οφέλη θα ήταν εξίσου πολλαπλά και αυτονόητα. Το έχει από χρόνια η Ευρώπη. Όσο όμως πνιγόμαστε στην τυπολατρία περί «αντικειμενικότητας» και «ίσων ευκαιριών» στις Πανελλαδικές εξετάσεις, δεν βλέπω πώς μπορεί να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο στην πράξη, στο Λύκειο τουλάχιστον. Υπάρχουν και αυτοί που εξ αντανακλάσεως διαμαρτύρονται. Θέλουν να παραμείνουν τα πράγματα, ως έχουν. Γι’ αυτούς, οι παράδεισοι βρίσκονται κατοχυρωμένοι στο παρελθόν. Αποστήθιση και παπαγαλία. Ας διαλέξουν μεταξύ δικτατορικής επιβολής απόψεων και δημοκρατίας ιδεών – αν είναι σε θέση να κάνουν ακόμα την ελάχιστη, έστω, διάκριση.
